Wanneer een presentatie dichtbij komt

Een foto plaatsen op Instagram, even een snel bericht op Facebook of Twitter. Je kleding bestel je handig via je online account bij internetwinkels, contact met je jeugdvriendin hou je via de mail.  Je hebt meer foto’s op je mobiel opgeslagen dan er ooit in een fotoalbum geplakt kunnen worden. Je filmpjes en documenten staan handig en overzichtelijk opgeslagen in ‘the cloud’. We staan er niet bij stil, maar veel van wat we in ons leven doen en meemaken gebeurt digitaal, online of staat in verbinding met het web. Allemaal prima zolang je er zelf nog bij kunt. Maar wat gebeurt er met jouw online leven als je er niet meer bent? In deze serie praat Cick Geers met Digital Life Expert Sander van der Meer over de vele facetten van een erfenis die niet in waarde is uit te drukken: je digitale nalatenschap.

Sander van der Meer, autoriteit op het gebied van de digitale nalatenschap, wordt regelmatig in het hele land uitgenodigd voor het geven van lezingen en presentaties. Daarnaast verzorgt hij als gastdocent lessen op het gebied van de digitale erfenis, online nalatenschap en het veilig stellen van (dierbare) data. Van een buurthuis met 15 bezoekers, een zakelijke TedX tot een zaal met meer dan 500 geïnteresseerden; Sander vertelt graag over zijn vakgebied en hoopt daarmee de bewustwording te vergroten.

Sander heeft mij uitgenodigd om een gastles bij te wonen; ik schuif aan bij een groep bijna- uitvaartleiders. Zij volgen de beroepsopleiding bij Meander in Zwolle. Een les ‘digitale nazorg’ staat die ochtend in de planning. Kort voor de les spreek ik Sander en vraag hem wat deze presentaties voor hem betekenen. ‘Het zal in deze groep vast niet gebeuren, want deze mensen kiezen voor een baan in de uitvaartbranche, maar het gebeurt me nog weleens dat mensen weglopen tijdens mijn presentatie’, vertelt Sander. ‘Zo gaf ik laatst een presentatie in het land. Na nog geen tien minuten zie ik op de derde rij een man en een vrouw naar elkaar knikken. Ze staan vrijwel tegelijk op en proberen zo onopvallend mogelijk de zaal te verlaten. In de pauze komen de man en vrouw naar mij toe gelopen. Ze blijken Johan* en Els* te zijn, de ouders van de 33-jarige Arnold*. Hun zoon is zes maanden geleden overleden en was vanuit de ‘LHBTIQIA+-gemeenschap’ bijzonder actief op internet. Johan en Els waren naar de presentatie gekomen omdat ze zich afvroegen wat er nog op social media en qua profielen op websites van Arnold  te vinden zou kunnen zijn. Informatie waar zij geen weet van hadden’. Maar waarom waren ze opgestaan en hadden ze de zaal verlaten? ‘Vooropgesteld: ik realiseer me dat mijn werkgebied een ‘beladen’ onderwerp kan zijn. Daarom voeg ik altijd wat humor toe om het luchtig te houden. Het aanhoren van presentaties is sowieso vermoeiend. Daarom zie je bij mij ook geen ellenlange slides met veel (te kleine) teksten en bullets, maar maak ik gebruik van multimedia, voorbeeldfilmpjes en veel waargebeurde en recente voorbeelden. Omdat in het begin van de presentatie een heftig en gelijkend voorbeeld werd aangehaald, was dat zó herkenbaar voor Johan en Els; het kwam (te) dichtbij. Alles kwam weer boven en met name de emotie. Ik snap dat helemaal’. 

Ik ga het meemaken en neem plaats in de kleine zaal met studenten. Sander steekt van wal. Vol passie neemt hij de zaal mee in de wereld van social media, vergrendelde telefoons en verloren foto’s en filmpjes. iClouds, Google Drives en dropboxaccounts; ze herbergen schatten die voor nabestaanden onbetaalbaar zijn; verstopt achter wachtwoorden staan ze het rouwproces menigmaal in de weg. De wirwar aan juridische onduidelijkheden, rechten, plichten, on- en mogelijkheden: er is nog zoveel onduidelijk in de wereld van de online nalatenschap. Om nog maar niet te zwijgen van het risico op identiteitsfraude; de identiteit van overledenen schijnt roofgoed te zijn. 

Ieder voorbeeld dat Sander noemt kan ik relateren aan iets dat mij persoonlijk raakt. Ook mijn kinderen brengen hun leven nagenoeg volledig online door. Ze Snappen, Whatsappen en Instagrammen alles wat ze meemaken. En Apple slaat het allemaal op in the cloud. Handig, alles op één plek… voor de rechtmatige eigenaar. Maar wat als die eigenaar is overleden? Van wie is dan die Cloud? En wat als daar het antwoord te vinden is voor de ouders van een overleden kind die maar één vraag hebben: waar was je allemaal mee bezig in de laatste maanden van je leven? 

Ook ik heb op mijn telefoon meerdere Whatsapp gesprekken staan die ik regelmatig teruglees. Van de hilarische verhalen van mijn vriendinnen tot de flauwe grappen in de ‘familie-app’. De lappen tekst van mijn dochter over studieperikelen, de ultrakorte berichtjes van mijn zoon die vaak niet verder komt dan ‘Ja’ en ‘Ok’.  De tekstjes van mijn lief zijn de vervangers van de liefdesbrieven van vroeger…. Ik doe ze nooit meer weg. Nooit geweten dat die berichtjes, óók op mijn telefoon, gewoon in het niets oplossen wanneer de afzender er niet meer is.

Ik maak gebruik van alle online mogelijkheden en dat is goed. Maar er is ook een keerzijde; en daar heb ik nooit zo bij stil gestaan. Tot nu. 

*de namen Johan, Els en Arnold zijn vanwege privacyoverwegingen gefingeerd.