In memoriam

Ton Lennaerts, de fietsende rechter die opkwam voor de gewone man

Rechter Ton Lennaerts kwam op voor de gewone man. Meerdere keren haalde hij het nieuws met zijn initiatieven om betaalbare rechtspraak dichter bij de burger te brengen. Ook ging hij vaak op locatie om met eigen ogen te zien waar een conflict over ging.

De markante rechter zocht de mens achter het papieren dossier en wie bij hem op het bankje zat kon rekenen op scherpe vragen. Begin dit jaar overleed Lennaerts op 67-jarige leeftijd in zijn geliefde Spanje.

Ton Lennaerts wordt geboren in Rotterdam. Hij is de oudste van vier kinderen. Als hij 7 jaar is verhuist het katholieke gezin naar Oss, waar zijn vader werkt als ambtenaar bij de belastingdienst. In de bovenbouw van het Titus Brandsma Lyceum wordt hij actief voor de maoïstische voorloper van de Socialistische Partij (SP). Tot ongenoegen van zijn katholieke ouders gaat hij in Oss de deuren langs om het communistische gedachtengoed te verspreiden. De latere SP-leider Jan Marijnissen voert in de industriestad strijd voor betere arbeidsomstandigheden voor de fabrieksarbeiders.

Studeren in rood bolwerk Nijmegen

Uit solidariteit met de arbeiders wil gymnasiast Lennaerts ook gaan werken in een fabriek. Zijn vader weet hem ervan te overtuigen dat het beter is dat hij gaat studeren. Het wordt een rechtenstudie in het rode bolwerk Nijmegen. In zijn studietijd houdt hij spreekuren voor arbeiders die juridische bijstand nodig hadden.

Lennaerts studeert af in arbeidsrecht en krijgt in Amsterdam een baan als arbeidsjurist bij het Gemeentelijk Administratie Kantoor. Hij woont in een flat in de Bijlmer. Gaandeweg matigen zijn standpunten, maar de jurist blijft oog houden voor de zwakkeren in de samenleving.

De fietsende rechter

Midden jaren tachtig verhuist Lennaerts naar Groningen als hij wordt benoemd tot bestuursrechter in Assen. De onconventionele rechter woont met zijn vrouw in Haren. Regelmatig gaat hij op de fiets naar zijn werk. Ook als hij bij geschillen ter plekke gaat kijken. Hij krijgt al snel een bijnaam: de fietsende rechter.

De links georiënteerde Lennaerts heeft moeite met de gevestigde orde. Een gemeente die te weinig rekening houdt met rechten van burgers heeft aan deze rechter een hele slechte. Ook bij zijn eigen werkgever, de Rechtbank Noord-Nederland, botst het met regelmaat. De perfectionistische rechter vindt de organisatie te bureaucratisch. Door knellende regels kan een rechter niet meer onafhankelijk zijn werk doen, vindt hij. In zijn kritiek is hij niet altijd even tactisch. ,,Een eigenwijs menneke, zeggen wij in Brabant’’, aldus broer Paul Lennaerts.

In de buitenlucht, op zijn racefiets, trapt de ambitieuze rechter de werkdruk en frustraties van zich af. De rijzige man fietst al zijn hele leven. Het resultaat: een sportief lijf met een gebruinde kop. Als Lennaerts ergens binnenstapt, komt er ook iemand binnen.

Hij geniet van zijn bonuskinderen

In 2012, als zijn huwelijk ten einde loopt, ontmoet hij Tineke Pater. De twee krijgen een hechte relatie, binnen een jaar wonen ze samen in de stad Groningen. Zelf heeft hij geen kinderen. Hij geniet van haar zoon en dochter, zijn bonuskinderen.

Het stel gaat regelmatig op vakantie en ontdekt Zuid-Spanje. Daar kopen ze een appartement waar ze overwinteren. Relaxen, genieten van het mooie weer en een goed glas wijn. Hij is gek op muziek en speelt zelf accordeon. Thuis in Groningen staat de mega-muziekinstallatie eigenlijk altijd aan: van ruige rock en blues tot Americana. Op feestjes is hij de man van de muziek.

Tineke staat regelmatig op de golfbaan, maar die ‘kaksport’ vindt hij aanvankelijk niks. Als hij komt kijken bij een les van haar en ook een club in de hand gedrukt krijgt, is hij al gauw om. Ze gaan voortaan samen de golfbaan op, ook in Zuid-Spanje.

De rechter heeft passie voor zijn werk en voor de rechtspraak, maar mist daarin de menselijke maat. Hij bedenkt de ‘spreekuurrechter’, waar burgers kunnen aankloppen om zonder ellenlang proces en zonder advocaat kleine geschillen af te doen. Jarenlang is hij bezig met het opzetten van het project op de rechtbank in Assen.

Met zijn Tineke reist hij naar Brussel om te zien hoe daar de ‘vrederechter’ werkt. ,,Daar loop je zo naar binnen en wordt je zaak een week later behandeld. Dat is wat Ton wilde. Een einde aan al die ellenlange zaken. Mensen zitten met een conflict, slapen er niet van, worden er ziek van. Ton dacht oplossingsgericht.’’

Dat is dan ook de insteek van de spreekuurrechter. Het project wordt een succes. Heel wat burenruzies, huurgeschillen en andere conflicten worden zo beslecht, snel en zonder hoge proceskosten. Lennaerts stuurt aan, zijn collega’s doen de zittingen.

Burn-out vlak voor pensioen

Tot zijn grote frustratie trekt de rechtbank in 2018 de stekker uit het project, dat inmiddels navolging heeft gekregen op rechtbanken elders in het land. Lennaerts krijgt een burn-out en stopt met zijn werk als rechter in Assen. Hij krijgt tinnitus (oorsuizen) en heeft daar veel last van. Na zijn pensioen klimt hij langzaam uit het dal.

Op 20 september 2019 stappen Lennaerts en Pater in het huwelijksbootje. Zij in een groene zelfgemaakte jurk, voor hem maakt ze een broek met gilet. Ze willen een nieuw leven opbouwen in Spanje. Daar hebben ze inmiddels een kennissenkring opgebouwd. Ze verkopen hun appartement in Groningen hebben een huis op het oog in Spanje, zodat ook familie en vrienden kunnen komen logeren. Hij kijkt uit naar de geboorte van het eerste kleinkind. Lekker op de fiets met zo’n kleintje voor op het stuur.

In Spanje gaat het mis. Na de kerstdagen wordt Lennaerts ziek. Corona. Ook Tineke krijgt het. De jaarwisseling brengen ze door in quarantaine in hun appartement. Zij herstelt snel, hij wordt zieker en moet naar het ziekenhuis. Ze kunnen alleen nog appen en bellen, want bezoek is niet toegestaan.

Lennaerts gaat verder achteruit, komt aan de beademing en krijgt er een hersenbloeding overheen. Op 23 januari overlijdt Ton Lennaerts, 67 jaar. De crematie vindt plaats in Spanje. De urn gaat mee terug naar Groningen voor een herdenkingsdienst voor familie en vrienden. Het kleinkind waar hij zich zo op verheugde, wordt enkele weken later geboren. Pater: ,,Zo jammer dat hij dit niet meer mag meemaken.’’

Bron: Dagblad van het Noorden. Geplaatst 31-5-2021