Rouw

Rouwen is gecompliceerder door coronavirus

Goed en liefdevol afscheid nemen van een dierbare op een intensive care is voor naaste familieleden en vrienden lastig en was nauwelijks mogelijk tijdens afgelopen coronajaar. Geen knuffel of laatste aanraking. En later op de uitvaart met minder mensen, met digitale hulpmiddelen of helemaal in stilte. Een afscheid dat onder normale omstandigheden er heel anders uit zou hebben gezien.

„De kans op gecompliceerde, verstoorde rouw is in deze coronaperiode veel groter”, zegt Berni Thomassen, GZ- psycholoog en geregistreerd ER psychotherapist in de stad Groningen met 40 jaar ervaring. „De noodgedwongen beperkingen hebben invloed op het rouwproces. Van belang is om tijd en ruimte te nemen om goed afscheid te kunnen nemen. Als dat niet mogelijk is, kan het teveel worden om een overlijden te verwerken en een plaats te geven. Met alle gevolgen van dien op de langere termijn.”

Scala van emoties

‘Rouwen is hard werken’, weten degenen die zelf hebben ondervonden wat het is om iemand te verliezen. „Je krijgt te maken met een scala aan emoties en gevoelens die variëren van verdrietig, boos, angstig tot volstrekt apathisch. Er valt geen pijl op te trekken. Al die emoties kosten veel energie en dat kan soms betekenen dat je even niet meer weet wie je bent. Je kunt anders reageren in situaties dan normaal gesproken. Je vergeet dingen of het is moeilijk om je op je werk of studie te concentreren. Je hebt alle ruimte nodig om stil te staan bij de dood van de mens van wie je houdt en te beseffen dat hij of zij er niet meer is”, weet Thomassen, die ook één van de initiatiefnemers is van het Behouden Huys in Haren (een plek waar kankerpatiënten en hun naasten begeleiding krijgen bij de psychische en sociale gevolgen van kanker).

Lockdown

Niet alleen de nabestaanden van de mensen die door corona zijn gestorven kregen te maken met een ingewikkelder rouwproces. Ook degene die door een andere oorzaak hun naasten in deze coronaperiode zijn verloren door bijvoorbeeld kanker, een natuurlijke dood of anderszins, lopen ertegen aan dat het verlies in deze periode moeilijker te dragen is. „Tijdens de lockdown mochten mensen niet meer bij elkaar op bezoek of kregen te maken met beperkingen. Als je net iemand hebt verloren is het belangrijk om te kunnen delen en samen te zijn. Je bent na de dood van een geliefde al op jezelf teruggeworpen, maar door het opgelegde sociaal isolement wordt dat nog eens versterkt”, zegt Thomassen.

Buitenwereld

Nog ingewikkelder wordt het, doordat nabestaanden momenteel in een wereld leven waar sprake is van verlies op tal van fronten. „De horeca is gesloten, mensen mogen niet meer naar hun werk en moeten thuiswerken, en ze kunnen geen evenementen, festivals of voetbalwedstrijden bezoeken. Velen verliezen hun baan. Daarnaast zijn er beperkingen om te sporten en zijn hogescholen en universiteiten gesloten. En er is een avondklok waardoor we na een bepaalde tijd niet naar buiten mogen. Het verlies van vrijheid is ongekend en komt bovenop het verlies van een dierbare.”

Bij zijn cliënten ziet hij een scala aan klachten zoals eenzaamheid, depressie, angsten, verslavingsproblematiek en spanningen binnen een relatie of een gezin. „Onderliggende problematiek is door deze coronaperiode nu meer duidelijk geworden. Er zijn geen of weinig mogelijkheden om spanningen af te voeren of onder controle te houden.”

De therapeut verwacht dat de problemen met verlies in deze coronaperiode pas zichtbaar zullen worden als het normale leven weer zijn gang zal gaan. „Eerst zal de opluchting groot zijn”, zegt hij. „Daarna zal de fase komen om de onderliggende problemen te erkennen. Maar waar moet je naartoe? We zullen onder ogen moeten zien dat we een slecht georganiseerde geestelijke gezondheidszorg hebben waar veel mensen tussen wal en schip vallen.

Zo valt rouwverwerking niet onder de basisverzekering. Verstoorde rouw wel, die kan worden behandeld binnen de Specialistische Geestelijke Gezondheidszorg (SGGZ), maar daar heb je weer te maken met lange wachttijden.”

Lotgenoten

Therapeut Thomassen vindt het van belang dat huisartsen in de nabije toekomst samen met gespecialiseerde stichtingen begeleide lotgenotengroepen gaan opzetten om rouwproblematiek in relatie tot corona te behandelen. „Hier ligt ook een taak voor zorgverzekeraars om dit mogelijk te maken”, vindt hij.

Een andere visie op gezondheidszorg is hard nodig. „Ziekte, zowel lichamelijke als psychische stoornissen, is een verdienmodel; preventieve zorg en nazorg is een ondergeschoven kindje”, zegt hij. „Het gaat meer om zorgproducten dan om zorg op maat voor de mensen. De ouderwetse huisarts die al zijn patiënten nog kende is nagenoeg uitgestorven en dat is heel jammer. We moeten er naartoe om veel meer aandacht te schenken aan preventieve gezondheidszorg en dat kan wat mij betreft niet vroeg genoeg beginnen. Wat nodig is, is een andere visie op gezondheid.”

Door Ellis van Wees. Geplaatst 21-4-2021