In memoriam

Oud-internist Orpheus Cohen (87) uit Meppel legde zich toe op de beeldhouwkunst

Het is het levenswerk van de op 14 november op 87-jarige leeftijd overleden Orpheus Cohen, de collectie bronzen beelden die hij heeft gemaakt sinds zijn pensionering als internist-hematoloog/oncoloog in het Diaconessenhuis (Isala Meppel).

De beelden werden gefotografeerd door Anya Nibourg-van der Schaaf en in maart 2020 gebundeld in een prachtig boek: Beelden van Orpheus Cohen . In het boek staan ook enkele momentopnames van het wordingsproces van een van de beelden: Orpheus Cohen in het beeldhouwatelier van wijlen Wessel Bezemer geconcentreerd aan het werk.

Tekenclub

Tijdens zijn werkzaamheden als medisch specialist kwam Orpheus Cohen niet aan de beeldhouwkunst toe. Werkweken van gemiddeld zeventig uur en het bijhouden van de vakliteratuur lieten nauwelijks tijd voor de ontwikkeling van de creatieve kant van zijn persoonlijkheid. Wel was er altijd tijd voor een bezoek aan klassieke muziek- en toneelvoorstellingen met zijn echtgenote Katja in Schouwburg Ogterop. Ze maakten ook veel concertreizen in binnen- en buitenland met het bevriende echtpaar Loes en Henk de Korte.

Zijn eerste ervaringen met boetseren deed Orpheus Cohen op tijdens de creatieve vakken op de middelbare school. Veel later, tijdens zijn werkzame leven als internist, maakte hij een aantal jaren op de maandagavond als enige boetseerder deel uit van een tekenclub van vrienden. De laatste jaren legde Orpheus Cohen zich toe op het maken van portretten van familieleden, vrienden en kennissen. Tijdens de uitvaartplechtigheid op zondag 21 november in De Havixhorst stonden naast de baar de portretten van zijn ouders en een zelfportret. Het portret van zijn markante vader Joseph Wilhelm Bernard (Joop) Cohen (1904-1942) siert de omslag van het beeldenboek.

Joodse dominee

De vader van Orpheus was een Joodse dominee. Na zijn studie theologie in Utrecht vertrok Joop Cohen naar Wapserveen, waar hij op 17 augustus 1930 zijn intrede deed als predikant bij de Nederlands Hervormde Kerk. In Wapserveen trouwde Cohen op 25 maart 1931 met Albertine Wilhelmina (Tine) Stuurman. Het echtpaar kreeg drie zoons onder wie Orpheus (1934). In mei 1935 deed ds. Cohen zijn intrede als predikant van de Nederlandse Hervormde Gemeente in Dokkum. In de betrekkelijk korte tijd dat hij predikant was, maakte hij door zijn onversneden christen-pacifistische overtuiging heel wat los. Ook na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog bleef Cohen trouw aan zijn idealen en predikte over een geweldloze oplossing. Op 22 juli 1941 werd hij gearresteerd door de Duitse bezetter.

Orpheus Cohen was toen zes jaar oud, maar herinnerde zich het tafereel nog goed. Tegen de tijd dat vader Cohen zijn spullen bij elkaar had gezocht en werd meegenomen, had de hele stad zich verzameld op het centrale plein in Dokkum en zagen ze hoe hij werd afgevoerd naar de gevangenis in Leeuwarden. Hij werd op transport gesteld naar concentratiekamp Dachau en begin mei 1942 met 560 andere gevangenen op transport gesteld naar Schloss Hartheim bij Linz in Oostenrijk. Daar werd hij vergast. In Dokkum is in de Grote Kerk een permanente gedenkplaats ingericht als herinnering aan dominee Joop Cohen.

Studie

Echtgenote Tine en de kinderen bleven in de pastorie wonen. Leden van een verzetsgroep overnachtten daar regelmatig. Het optreden van Tine na het overlijden van haar man liet zien dat ze zijn ideologische overtuiging en sterke geest deelde. Het gezin verhuisde in 1946 naar Bilthoven. Na de middelbare school studeerde Orpheus van 1953 tot 1961 geneeskunde aan de Universiteit Utrecht. Na zijn militaire diensttijd was hij verbonden aan de Interne Kliniek van het Academisch Ziekenhuis Utrecht en specialiseerde hij zich in de interne geneeskunde met een deelspecialisatie in de hematologie. Vanaf 1969 tot aan zijn pensionering in 1999 was Cohen werkzaam in het Diaconessenhuis in Meppel.

Oud-collega Henk de Korte herinnert zich Orpheus Cohen als een vakman pur sang. Cohen kwam samen met studiegenoot en vriend Frits Korver naar Meppel. Zij introduceerden de moderne interne geneeskunde en zijn daarmee de oprichters van de maatschap die tientallen jaren heeft bestaan tot deze fuseerde met de maatschap in Zwolle. Orpheus Cohen heeft in die periode veel belangrijke zaken ontwikkeld, zoals het opstarten van hematologische diagnostiek, het moderniseren van de bloedtransfusiegeneeskunde en het oprichten van een van de eerste Nederlandse trombosediensten. Hij was terecht trots op het feit dat hij met deze laatste instelling heeft bijgedragen aan landelijke studies op het gebied van antistollingstherapie.

Beschouwend

Cohen was volgens De Korte een karakteristieke internist. ,,Beschouwend, geduldig en enigszins op afstand van instrumentele technieken, zoals endoscopieën. Hij had veel waardering voor collega’s die zich dit laatste wel eigen hadden gemaakt, maar zelf richtte hij zich op andere delen van het vak.’’

Naast zijn verrichtingen in de patiëntenzorg nam Orpheus Cohen ook actief deel aan bestuurlijke werkzaamheden zowel binnen de medische staf als extern. Hij was onder andere lid van de raad van toezicht van de Bloedbank Groningen en voorzitter van de werkgroep Hematologie Noord-Nederland.

Hij sprak altijd met grote liefde en bewondering over zijn vader. Het verlies van zijn vader op jeugdige leeftijd maakte een onvergetelijke indruk op hem. Het verheugde Orpheus Cohen dat de belangstelling voor de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog niet vermindert, ook niet bij jongeren. Hij was echter van mening dat alle herdenkingen niet op één hoop mogen worden gegooid. ‘Alleen de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van de fabrieksmatige uitroeiing van de Joden tijdens de Holocaust moeten op 4 mei worden herdacht. Opdat wij niet vergeten.’

Bron: Meppeler Courant. Geplaatst 18-1-2022