Loek Spaanderman (1922-2022), de politiecommissaris die de TT-rellen in Assen beteugelde

Op geheel eigen wijze beteugelde politiecommissaris Loek Spaanderman (1922-2022) de zeventiger crisisjaren in Assen. Eén keer lukte dat niet: toen zijn gezin werd bedreigd in de nasleep van een Molukse gijzeling.

Principieel, eigenzinnig, soms tegendraads. Een man met een open blik op de wereld. Als Loek Spaanderman iets wilde, dan gebeurde het, linksom of rechtsom. Die doortastendheid en creativiteit kon het Asser politiekorps in de jaren zeventig goed gebruiken. In 1971 trad hij aan als politiecommissaris in de Drentse hoofdstad. Hij bleef er op z’n post tot aan zijn pensionering in 1983.

Het waren op z’n zachtst gezegd broeierige jaren in Assen. Met diverse gijzelingen in onder meer Wijster, Bovensmilde en De Punt, gepleegd door Molukkers die groot waren gebracht in de Molukse gemeenschap van Assen. Spaanderman had er zijn handen vol aan. En dan was er nog dat motorsportfeest, de TT.

Veldslagen tijdens TT-nacht

In zijn begintijd vochten de ME en feestvierende motorsportliefhebbers tijdens de TT-nacht steevast ware veldslagen uit in het centrum. Spaanderman, die als hoofdinspecteur in Apeldoorn al wel het nodige had gezien, knipperde een paar keer met zijn ogen toen hij voor de eerste keer notie nam van het geweld, de wolken traangas en de vloer van glasscherven. Dit was niet zijn idee van een feestje.

Aan hem de schone taak een einde te maken aan de TT-chaos. Samen met toenmalig burgemeester Gerrit Grolleman kwam hij tot een plan dat het volk voorzag van brood en spelen. Overal in de stad verschenen podia met artiesten, zodat mensenmassa’s niet te lang op één plek zouden blijven hangen en de kans op rellen werd verkleind. Dit idee bleek de voorloper van het TT-festival zoals we dat vandaag de dag kennen.

Verzetsman wordt politieman

Ook de politie-inzet ging over de kop. Spaanderman wisselde plaatselijke Rijkspolitiejongens in voor ervaren stadspolitie uit Groningen. Mannen van stavast die wel vaker relschoppers voor de knuppel kregen. „Toch wat anders dan de veldwachter van Tweede Exloërmond”, zei Spaanderman eens tegen deze krant. Aanvankelijk bestond nog wat scepsis over zijn plannen, maar zoals zo vaak kreeg hij na enig doordrammen wel zijn zin. Met resultaat: vanaf 1973 werd de situatie beheersbaar. Precies zoals hij had voorspeld.

Eigenlijk wilde hij nooit rechercheur worden, maar archeoloog of geoloog. Maar de Tweede Wereldoorlog stuurde hem ongevraagd een ander pad op. Geboren in Utrecht en getogen in Voorschoten kreeg hij in de oorlog, als redmiddel om de dienstplicht te ontlopen, een baantje bij de Rijksrecherchecentrale in Den Haag. Vandaaruit had hij op den duur contacten met de Haagse illegaliteit. Als verzetsman hield hij Duitse transporten in de gaten en vanuit zijn baantje speelde hij informatie door aan Binnenlandse Strijdkrachten.

Functie met gewicht

Zijn latere beroep als politieman lag geheel in lijn met zijn verzetsactiviteiten. Met zijn gezin doorkruiste hij het hele land voor zijn werk als hoofdinspecteur. Van Dordrecht ging het steeds een stukje noordelijker en via Apeldoorn kwamen Loek, zijn vrouw Gré en kinderen Greetje, Cobi en Alous in 1971 in Assen terecht. Zijn dochters herinneren hem als een gezellige en creatieve vader, die veel tijd met ze doorbracht.

Vrije tijd was voor hem een groot goed. Maar als het echt spannend zou worden op de burelen bij de politie, dan konden ze hem altijd bellen. Het kwam weleens voor dat hij halverwege een vakantie in Nederland ‘even’ terug moest naar Assen. Dat deed hij zonder mopperen. Hij droeg het gewicht van zijn functie.

Zwaarbewapende ME’ers thuis

Spannend werd het zeker, vooral in 1977. In de nasleep van een gijzeling op het provinciehuis in Assen ervoer Spaanderman voor het eerst het gevaar dat zijn baan met zich meebracht. Er volgden serieuze bedreigingen aan zijn adres en daarmee, indirect, ook aan zijn gezin.

Van jager was hij opeens prooi geworden. Die dagen trokken een zware wissel op het gezin. Opeens liepen zwaarbewapende ME’ers door de woonkamer. Als de buurman aanbelde, keek die allereerst recht in de loop van een karabijn. Dochter Alous ging, zonder dat ze het zelf wist, onder bewaking naar een schoolfeest. Het kwam gelukkig allemaal goed.

Spaanderman overleed op donderdag 22 september op 99-jarige leeftijd. Een dag na kerst zou hij honderd zijn geworden. Hoewel hij al bijna veertig jaar met pensioen was, kreeg de familie daags na zijn overlijden nog diverse kaartjes en steunbetuigingen vanuit het politiekorps. De markante commissaris is altijd actueel gebleven.

Bron: Dagblad van het Noorden. Geplaatst 18-10-2022. Illustratie: Gerrit Guldenhemel