Rouw

Kinderen en verlies: hoe ga je ermee om?

Al gun je kinderen niets dan vrolijke gebeurtenissen, vroeg of laat zullen ze te maken krijgen met verlies en rouw. Bijvoorbeeld als er een huisdier of opa of oma overlijdt. Hoe kun je daarmee omgaan?

Deels hangt het af van het karakter van het kind, maar leeftijd speelt ook een belangrijke rol. Kinderen tot ongeveer drie jaar, begrijpen niet wat de dood inhoudt. En omdat jonge kinderen niet echt een tijdsbesef hebben, ervaren ze de dood vaak als iets tijdelijks. Toch voelen ze wel verdriet als er iemand van wie ze hielden, is overleden. 

Om ze goed te laten begrijpen wat er precies is gebeurd, is het goed om hierover met eenvoudige en concrete woorden over te praten. Bijvoorbeeld dat het lichaam van oma stuk was en dat de dokter dit niet meer kon maken. Leg ook uit dat iemand die dood is, niet meer terugkomt. 

Dit laatste is een abstract gegeven voor kinderen. Er zijn verschillende manieren om uit te leggen wat ‘dood zijn’ precies is. Bijvoorbeeld door op dingen te wijzen waar geen leven in zit, zoals speelgoed, stenen of een fiets. Ook goed is het om uit te leggen dat alles wat leeft, dood kan gaan. Niet alleen mensen en dieren, maar ook bloemen en bomen. En dat mensen dood kunnen gaan door ouderdom, maar ook door ziekte of een ongeluk.

Vanaf vijf jaar snappen kinderen vaak al dat de dood eeuwig is. Als iemand overlijdt, is het belangrijk om helder uit te leggen wat er precies is gebeurd. Wees niet bang om eigen emoties te laten zien; zo leert een kind dat het normaal is om verdrietig te zijn en dat ze het niet hoeven op te kroppen.

Hoe kinderen van vijf jaar en ouder reageren wanneer iemand is overleden, kan verschillen. Belangrijk is om aan te geven dat het goed is om over de overleden persoon en gevoelens te praten. Kleine rituelen kunnen helpen: door op de verjaardag van iemand die is overleden iets lekkers te eten, bijvoorbeeld. 

Hoe ouder kinderen worden, hoe meer ze inzien dat de dood bij het leven hoort. En ook dat zij zelf ooit zullen overlijden. Het is vooral zaak om dit onderwerp bespreekbaar te maken, en ze het gevoel te geven dat ze er altijd over kunnen praten.

Boeken

Er zijn verschillende boeken geschreven voor kinderen, met als onderwerp rouw en verlies. Wij zetten er een paar voor u op een rij.

Prentenboeken voor jonge kinderen

Als je dood bent, word je dan nooit meer beter? – Piet en Joeri Breebaart 

Kikker en het vogeltje – Max Velthuijs 

Hoe de kleine roze olifant eens heel verdrietig was en hoe het weer goed met hem ging – Monica Weitzel & Eric Battut

Boeken voor oudere kinderen

Dood, mijn boek over verdriet en verder gaan
Sjaantje doet alsof – Sjoerd Kuyper

Als vlinders konden spreken – Yvonne van Emmerik