Joan Dijkstra (1949-2022) begon de eerste moedermavo in Noord-Nederland en liet vrouwen de wereld zien
Als kind al wist Joan Dijkstra wat ze wilde en wat juist niet. Op het Friese platteland gingen veel meisjes in die tijd naar de huishoudschool.
Joan kwam met prachtige schoolrapporten thuis maar kreeg toch, als boerendochter, het advies ‘huishoudschool’. Dat ging haar niet gebeuren! Ze slaagde glansrijk voor het toelatingsexamen voor het gymnasium en bouwde een indrukwekkende carrière op, eerst in de journalistiek, later als bestuurder in de onderwijswereld.
Joan werd geboren in 1949 en was het eerste kind van het gezin Dijkstra van de boerderij net buiten Anjum, een christelijke gemeenschap. Ze kreeg twee zusjes en drie broertjes. Haar ouders waren hun tijd vooruit en inspireerden haar dat vooral ook te zijn. Vader bouwde zijn eigen boerenbedrijf vanaf de grond op en toen het na een moeizaam begin eenmaal liep, ging moeder aan de studie en werken in de zorg.
Rutger Hauer, Harry Muskee en Herman Brood
In het conservatieve Anjum viel dochter Joan op met haar eigenzinnige karakter en hang naar vrijheid. In de vakanties werkte ze op Schiermonnikoog, eerst in een hotel en later stond ze achter de tap van de bekende discotheek de Tox Bar. Daar ontmoette ze Rutger Hauer, toen net bekend dankzij zijn hoofdrol in de populaire Nederlandse televisieserie Floris. Zijn ouders hadden een huisje op het eiland. Ze werden verliefd.
De kerkgangers in Anjum keken raar op toen op een zondagmorgen na de dienst de acteur met zijn motor buiten stond om zijn lief op te pikken. Joan vond het geweldig. Tot haar verdriet hield de romance maar een jaar stand.
Ze ging vakantiewerk doen op Texel, in beatclub The Heat. Cuby and the Blizzards speelden daar en ze raakte bevriend met bluesman Harry Muskee en met Herman Brood, die piano speelde in de band. De twee kwamen gezellig buurten op de boerderij.
Ze zocht en vond vrijheid
Na het behalen van haar gymnasiumdiploma ging Joan Nederlands en filosofie studeren. Op de christelijke universiteit in Amsterdam, bedachten haar ouders. Maar Joan trok haar eigen plan en koos voor Groningen. Heerlijk vond ze het in de stad. Weg van het Friese platteland en de bekrompenheid. Ze zocht en vond vrijheid. En studeerde cum laude af. Ze ging werken als lerares Nederlands bij het Noorderpoortcollege, maar haar passie was schrijven voor regionale kranten.
Tijdens haar studie was ze gaan samenwonen met Jozef, not done in conservatieve kringen in die tijd. In Eenum kochten ze het witte huisje. Ongetrouwd samenleven ging zelfs haar ouders te ver, maar uiteindelijk bewogen die mee. Joan en Jozef verlangden naar het buitenleven en kochten later een boerderij in Garsthuizen. Dat was volop genieten met twee honden en drie katten.
‘Moedermavo’ Roosje Vos
Joan klom op tot conrector bij het Noorderpoort. In 1978 werd ze in het Eemsmondgebied de pionier van onderwijs voor volwassenen. De door haar opgerichte ‘moedermavo’ Roosje Vos – vernoemd naar de activistische vakbondsleider – bood vrouwen die eerder niet de kans kregen of namen om te leren, de mogelijkheid alsnog naar school te gaan.
Dit tweedekansonderwijs werd een groot succes. Onder de bezielende leiding van directeur Joan Dijkstra kreeg de opleiding een mooi schoolgebouw in Appingedam. Met inpandig een crèche – heel bijzonder voor die tijd -, want de moeders hadden opvang nodig voor hun kinderen als ze in de schoolbanken zaten.
Het aanbod was divers: mavo, havo, meao, cursussen kunstgeschiedenis, textiele werkvormen, tekenen en culturele avonden met vooruitstrevende sprekers als Renate Dorrestein en Liesbeth Den Uyl. En Joan initieerde schoolreizen naar steden als Berlijn, Moskou en Londen, best spannend voor dames die nog nooit hadden gereisd zonder hun man.
De vrouwen kwamen op voor zichzelf
Op Roosje Vos leerden vrouwen zich te oriënteren op de samenleving, ze werden zelfstandig en kwamen op voor zichzelf. Ze zagen hun leven veranderen, gingen aan het werk of studeren. Volgens oud-collega’s was de inbreng van Joan van onschatbare waarde. Ze was geen doorsnee directeur, kon zeer uitgesproken zijn, schuwde ook zeker de confrontatie niet, maar wist als geen ander cursisten, docenten en overig personeel in hun kracht te zetten.
De relatie met Jozef liep op de klippen, kort nadat ze vierden dat ze 11 jaar niét getrouwd waren. Joan zocht weer contact met haar oude vakantieliefde Haemon, die ze ooit, net als Rutger Hauer, had leren kennen op Schier . De Duitse kunstenaar woonde al jaren in Amerika, maar kwam voor haar in 1981 naar Noord-Nederland. Ze trouwden al snel zodat hij een verblijfsvergunning kreeg.
Haemon kon niet aarden op het platteland. Ze verhuisden naar een karakteristiek pand in Appingedam. Hij werkte als kunstenaar en had een atelier aan huis, zij maakte carrière in de onderwijswereld. In 1985 kwam dochter Renske ter wereld. De kinderopvang op het werk bood nu ook privé uitkomst.
Joan Dijkstra (eigen foto)
Een nieuwe uitdaging
In 1989, toen Roosje Vos stond als een huis, was Joan toe aan een nieuwe uitdaging. Ze werd gevraagd om rector te worden op scholengemeenschap Midden IJssel. Het gezin verhuisde naar Deventer. Vijf jaar later keerde ze terug naar Groningen. Joan werd rector van het Ommelander College in Appingedam en het gezin streek neer in Wirdum.
De carrièrevrouw hield van haar werk, maar ook van lange vakanties. Met Haemon en Renske ging ze het liefst kamperen in Frankrijk, later ook in Spanje. In de vertrouwde De Waard tent. Later huurde ze liever huizen en reisde ze twee keer per jaar samen met haar kat Penelope – ze waren onafscheidelijk – in de auto naar Zuid-Frankrijk of Zuid-Spanje. Joan hield van kunst, bezocht vaak exposities en kocht ook graag werk. Vaak ook van beginnende kunstenaars, om hen op weg te helpen.
Geen zoetsappigheid
De geestige Joan had warme vriendschappen, maar oh wee degene die dat lieflijk onder woorden wilde brengen. Zoetsappigheid en liefdesverklaringen kapte ze direct af, daar kon ze helemaal niks mee. Deze ‘quite a lady’ liet zich gemakkelijk en met plezier provoceren en was een ster in ruzie maken. Maar ze was nooit lang boos en altijd loyaal naar vrienden en daardoor zeer geliefd.
In 2000 gingen zij en Haemon uit elkaar. Joan nam een sabbatical en reisde een half jaar met een vriendin door Frankrijk, Spanje en Italië.
Ze ging terug naar de stad Groningen en werd voorzitter van het bestuur van een scholenorganisatie in Heerenveen. Maar die functie paste haar niet, te ver af van het onderwijs. Na een jaar stopte ze en werd interim bestuurder. Ze kon aan de slag bij jeugdinrichting Het Poortje in Groningen, waar ze het onderwijs reorganiseerde. Daarna werd ze teamleider bij het Drenthe College in Assen. Ze sloot met groot plezier haar carrière af als lerares Nederlands voor havo eindexamenleerlingen op het Comeniuscollege in Stadskanaal.
Filosoferen over de dood
Na haar pensionering werd de immer levenslustige Joan vrijwilliger bij hospice De Schutse in Appingedam. Heftig werk soms, maar ze mocht graag filosoferen over de dood. Vorig jaar echter werd haar energie minder en minder en na een knieoperatie herstelde ze niet goed. Op 5 januari kreeg ze te horen dat ze kanker had en terminaal ziek was. Een grote schok voor haar en haar naasten.
Zij die zo graag filosofeerde over de dood was er zelf helemaal niet klaar voor. Ze was nog lang niet klaar met haar prachtige leven en kon zich moeilijk overgeven en hulp aanvaarden. Dochter Renske kwam bij haar om haar te verzorgen. Op 17 januari overleed Joan Dijkstra, 72 jaar.
Ze lag thuis opgebaard. Poes Penelope was ontroostbaar en lag vijf dagen vrijwel onafgebroken bij haar baasje op het kussen te waken.
