In memoriam

In memoriam Bibian Mentel (1972-2021): paralympisch kampioene en onbeperkt veerkrachtige vrouw

Opgeven was nooit een optie. Totdat het lot Bibian Mentel niet langer een keuze liet. Iets meer dan drie jaar nadat zij tijdens de Paralympische Spelen van Pyeongchang op haar snowboard goud won en haar sportieve carrière eindigde, overleed zij, op 48-jarige leeftijd.

Mentel stond synoniem voor heldenmoed, was kampioen in kanker overwinnen en vormde de belichaming van een overlever. Keer op keer deed ‘Bieb’ de (sport)wereld versteld staan. Overal waar ze kwam, infecteerde zij iedereen met haar glimlach en positieve energie. Tot aan het laatste moment.

Haar bovenmenselijke veerkracht bracht haar naast paralympisch goud veelvuldig een verlenging van haar houdbaarheidsdatum. Als sporter een voorbeeld voor velen, als mens een bron van inspiratie. Gedreven door haar relativeringsvermogen en de nooit aflatende positieve kijk op kansen en toekomstperspectief. De allerlaatste finale, die voor haarzelf op voorhand een ongelijke uitgangspositie kende, ontroerde talloze landgenoten tot tranen, leidde tot enorme bewondering en diep respect. De geest bleek telkens sterker dan het lichaam, maar deze keer bleek het onomkeerbaar.

Bibian Mentel zag in 1972 het levenslicht in Loosdrecht, als dochter van een vader met Indisch bloed en haar moeder (‘mijn beste vriendin’) werd op Java geboren. Ze studeerde Rechten en raakte ondertussen verslingerd aan het snowboarden. Een primitieve levensstandaard bood haar de gelegenheid vlieguren te maken in de bergen en de sneeuw en haar passie leidde tot een uitnodiging voor de X Games, een mega-event met extreme sporten, in de Verenigde Staten. Zij werd als snowboardster zes maal Nederlands kampioen op de onderdelen halfpipe en boardercross, toen vlak na de eeuwwisseling – en op weg naar de Olympische Winterspelen van Salt Lake City 2002 – een zeldzame vorm van botkanker werd geconstateerd.

Na operatieve verwijdering doemde prompt – toen al – toch weer een tumor op. Een beenamputatie bleek noodzakelijk. ,,Samen met mijn moeder heb ik twee dagen gehuild en nam ik afscheid van het been.” Daarna ging de blik op ‘vooruit’. ,,En keek ik naar wat nog wél kon”, zou zij later zeggen. Het snowboarden behield een magneetwerking op haar. In plaats van te schitteren op de Olympische Spelen werd Mentel in 2002 – met een prothese – opnieuw nationaal kampioene boardercross, tussen de validesporters.

Voorbeeld voor kinderen

In de jaren daarna volgden vanwege onrustige cellen regelmatig chemokuren en bestralingen. Mentel zocht in tussenfases graag de kick van het avontuur op en liet zich bijvoorbeeld droppen uit een helikopter, om op de verse sneeuw van Canadese bergtoppen af te dalen. Ze startte een lobby en mede dankzij haar inspanningen belandde de (snow)boardercross als discipline voor het eerst op het programma van de Paralympische Winterspelen, van 2014. ,,Ik deed het vooral om de kinderen in de wereld te laten zien dat mijn passie ook nog prima te doen is op het moment dat je een lichamelijke beperking hebt.”

Zo triggerde zij vele jongeren met een beperking om te gaan sporten. Ondertussen had de Loosdrechtse vanuit dat gedachtengoed haar eigen stichting – de Mentelity Foundation – in het leven geroepen en zij nam naderhand samen met de NSkiV enkele snowboard-talenten onder haar vleugels. Drie leden van die nieuwe generatie boarders kwalificeerden zich net als Mentel voor Sotsji 2014 en waren er getuige van dat hun grote voorbeeld daar in Rusland meteen paralympisch goud veroverde.

Twee boeken

Ze kroonde zich veelvuldig tot wereldkampioene, maar telkens was er die dreiging, want meerdere malen stak die ziekte weer de kop op, wat ook leidde tot het publiceren van twee boeken: ‘ Kutkanker, door jou laat ik mijn leven niet verpesten ’ en ‘Leef’. Op weg naar de volgende Spelen ontstond er tussen Mentel en haar man/coach Edwin Spee tevens een breuk met de bond (NSkiV, red.). ,,De bond dacht: ‘We gaan het even anders doen’. Mijn plezier verdween, ik stond soms huilend op de berg. Met de jonge snowboarders was er een speciale band. Dat zij kozen voor het bondsprogramma, kon ik – twee keer zo oud en moeder – begrijpen. Maar de breuk leidde aanvankelijk ook tot afstand tussen ons en hen en dat deed me verdriet. Maar als ik er doorheen kijk, heb ik dat alles kennelijk nodig gehad om zelf beter te worden. Heb ik mezelf kennelijk wel moeten afzonderen van het team, om mezelf verder te ontwikkelen”, sprak zij naderhand.

Een jaar voor de Spelen van Pyeongchang 2018 won zij op locatie het testevent, maar daarna werd één van de boegbeelden van de paralympische sport opnieuw getroffen door kanker, waardoor het halen van de Spelen een race tegen de klok werd. Wéér liet de Loosdrechtse zich er niet onder krijgen. Door een reeks bestralingen lag zij maandenlang in de bank, ziek te zijn. Maar ze redde het en verscheen aan de start, zonder enig wedstrijdritme, maar racen verleer je niet. ,,Ik trainde op een soort ‘snowboard-apparaat’, steeds anderhalve minuut explosief. Om precies te kunnen pieken tijdens de raceduur.”

In Zuid-Korea kwam zij op de boardercross in de – veelbesproken – finale uit tegen haar vroegere pupil, Lisa Bunschoten. Een clash tussen twee verschillende generaties. De gedroomde Nederlandse finale eindigde in een drama. Ze vielen beide, Bunschoten liep een snijwond aan het gezicht op, Mentel stond het snelst op en won het goud, een medaille die ze ook op de banked slalom veroverde. Ze voorvoelde dat het haar laatste race op het grote podium betrof. ,,Het is een bizar verhaal met een gelukkig einde. Waarbij ik de hoop uitspreek dat de kanker nu wegblijft en ik van het gezin kan gaan genieten.”

Die hoop bleek vergeefs. ,,Hoeveel kan mijn lijf nog hebben?”, vroeg zij zich vervolgens hardop af, toen tumoren in nek en rug haar tot een lange en risicovolle operatie dwongen. Voor de zoveelste keer rekte zij het elastiek van haar leven en ondanks de incomplete dwarslaesie die zij er aan overhield, nam zij deel aan het tv-programma ‘Dancing with the Stars’. En haalde zelfs – hoe kan het ook anders – de finale.

Heldhaftig

‘Bieb’ was naar buiten toe altijd die stralende ster. Maar van binnen voelde zij na de zoveelste optater uiteraard ook de teleurstelling, de wanhoop, het verdriet en de pijn. Ze droeg het desondanks heldhaftig. ,,Ik draag de kanker niet alleen, mijn hele gezin moet lijden onder de ziekte.” Ze hoopte onlangs nog de achttiende verjaardag van haar zoon Julian mee te mogen maken en dat was haar nog gegeven. ,,Maar achttien vind ik ook nog steeds te jong om zonder moeder door het leven te moeten”, liet zij optekenen.

Toen enkele weken geleden bekend werd dat de kanker was uitgezaaid in de hersenen en er dit keer geen uitvlucht of overlevingskans restte, aanvaardde zij het laatste deel van haar reis in het hier en nu. Angst voelend, tóch positieve boodschappen delend en tóch die altijd betoverende glimlach, ook al was het voel- en zichtbaar dat het afscheid naderde. Mentel bleef moedig tot het einde en was dankbaar dat zij bij leven nog – aan de stroom van reacties – kon zien en lezen hoe betekenisvol zij is geweest voor zovele landgenoten en de (inter)nationale sportwereld. De veerkrachtige vrouw met vijftien levens heeft moeten capituleren. Haar nalatenschap, in woord, beeld, levenshouding en (sport)prestatie is groot.

Bron: DvhN. Geplaatst 30-03-2021