‘Ik zou willen dat iedereen op tijd gaat praten over de dood’

‘De dood is nog altijd een taboe. Dat is heel jammer’

Oud-longarts Nanke Breederveld (75) heeft gewerkt in twee ziekenhuizen in Groningen. Ze is al een paar jaar ziek. Alzheimer tast beetje bij beetje haar ooit zo scherpe geest aan. Voordat het te laat is, wil ze haar afscheid tot in de puntjes hebben geregeld. Graag deelt ze haar verhaal. En ze heeft een wens: „Ik zou willen dat iedereen op tijd gaat praten over de dood. De dood is niet eng. Iedereen gaat dood. Het hoort bij het leven. Ik vind dat dit gesprek veel te weinig wordt gevoerd.”

Ze ziet er prachtig uit in haar rode katoenen zomer rok met bijpassende top en vrolijk vest. „Ik vind het nog een beetje fris hier in de tuin”, zegt Nanke Breederveld terwijl ze gaat zitten op haar Scandinavische kniestoel. Niet alleen aan haar outfit kun je zien dat ze dol is op kleur. Ook haar felgeel- en blauw geschilderde huis – een piramidewoning vlak achter de dijk, aan het Gooimeer in Huizen – springt in het oog. „Leuk hè? Dat doet verder niemand hier.” Aanwezig bij dit gesprek is Peter van Bokhorst. Hij is uitvaartbegeleider, noemt zich ’afscheidsregisseur’, en bereidt samen met Nanke haar uitvaart voor.

In eerste instantie zou je niet zeggen dat Nanke – „wil je alsjeblieft ’jij’ zeggen” – ziek is. Haar ogen staan helder achter haar roodpaarse bril. En in haar stem klinkt geen enkele aarzeling. Maar als je langer met haar praat merk je dat de hersenaandoening z’n sporen al heeft nagelaten. Hoe oud ze is? „Geen idee.” Ook lastig: koffiezetten. „Nee, dat lukt niet meer.”

Jeugd

Tegelijkertijd kan ze nog zeer gedetailleerd vertellen over een vakantie in Noorwegen, ergens in de jaren ’60. Ook weet ze nog precies welke schoenen de meisjes van de Middelbare Meisjesschool in Bergen droegen. „Dat was zo’n heerlijke tijd”, zegt ze, nadat ze uitvoerig heeft verteld over haar moeilijke jeugd met een opa die haar misbruikte.

Pas als ze met haar ouders verhuist, en opa uit beeld verdwijnt, bloeit ze op. Ze blijkt goed te kunnen leren en haar vader stuurt haar naar de HBS in Alkmaar. Dat wordt geen succes. Ze stopt zelfs met school en kan via via aan de slag bij de plaatselijke apotheker. Ze ontmoet Jochem, een kunstenaar, trouwt en samen krijgen ze een dochter.

Dol is ze op haar echtgenoot, maar het huwelijk houdt geen stand. Voordat de scheiding een feit is, heeft Nanke wel een studie opgepakt. „Dat kwam door Jochem. Hij moedigde me aan, wilde dat ik wat geld in het laatje zou brengen. Het is een goede zet geweest”, vertelt Nanke. „Ik ben geneeskunde gaan studeren in Groningen. Ik was toen al in de dertig. Ik vond heel interessant allemaal, al had ik geen idee wat ik er eigenlijk mee zou kunnen.”

Ziekenhuis

Daar denkt professor Sluiter, hoogleraar in de longziekten op de Rijksuniversiteit van Groningen anders over. Hij biedt haar een opleidingsplek aan: longgeneeskunde. „Ik kon het niet geloven. Er waren maar twee plekken dat jaar. Eentje was al vergeven, en de tweede was voor mij! Ik heb het hoogste gehaald in het vakgebied en altijd met zoveel plezier gewerkt. Mensen helpen, ze steunen in moeilijke tijden. Als ze heel benauwd waren ging ik naast ze zitten in de gang, rustig ademhalen. Ach sommigen hadden het zo zwaar. En je had nog niet van die goede medicijnen als nu, hè.”

Nanke werkt eerst als longarts in twee ziekenhuizen in Groningen. Daarna gaat ze aan de slag in het Astmacentrum in Davos. Ze herinnert zich de fantastische jaren, daar in de Zwitserse bergen. „Er kwamen heel veel vrouwen uit Amsterdam, die vonden het verschrikkelijk: zo ver van huis. Dat wist ik. Maar ik wist ook: jullie gaan hier echt opknappen.”

Als haar werk in Davos afloopt en ze terug moet naar Nederland, vestigt ze zich in Huizen, aan het Gooimeer. Ze wordt longarts bij Behandelcentrum Heideheuvel, dat later overgaat in Merem Medische Revalidatie in Hilversum. „Ook fijn gewerkt, maar niet zoals in Davos. Weet je wat het is: in Davos bléven de mensen, ze gingen niet tussendoor naar huis voor een feestjes waarop weer gerookt moest worden. En die berglucht hè, dat is zoveel gezonder dan de lucht hier.”

Natuur

Haar werkende leven ligt inmiddels alweer jaren achter haar. Als echte natuurliefhebber geniet ze van haar huis aan het water. „Weet je wat ik ook veel heb gedaan: kamperen op het terrein van de NTKC in Naarden. Dat is zo’n prachtige plek. Dat kan nu niet meer, dat mis ik wel.”

Die diepe liefde voor de natuur. Dát is voor uitvaartondernemer Peter van Bokhorst de reden om met Nanke eens door te praten over alternatieven voor cremeren. „Mijn ouders zijn gecremeerd, dus dat leek me voor mij ook de meest logische keuze. Ik had er verder niet zoveel over nagedacht. Tot Peter me een tijdje geleden meenam naar de Natuurbegraafplaats Nieuw Valkeveen. Ik wist meteen: dít wil ik!”

Peter blijkt nog meer ideeën te hebben, perfect passend bij Nanke, die hij in de afgelopen maanden goed heeft leren kennen: „We hebben hier nu al een keer of vier, vijf zo zitten praten. Dat is fijn, dat voelt vertrouwd. Zo kun je samen tot een afscheid komen dat echt bij je past.” Stap voor stap krijgt Nankes uitvaart vorm. Ze kiest voor een wilgenmand, in plaats van een standaard houten kist; een intiem samenkomen op de steiger op steenworp afstand van haar huis, in plaats van een bijeenkomst in een anoniem zaaltje bij een van de grote uitvaartcentra.

Taboe

Nanke vindt het gek dat de dood maar zo zelden een gespreksonderwerp is. „Ik ga bijvoorbeeld iedere woensdag naar het GeheugenHuis. Nou, als er een plek is waar je toch over de dood zou moeten kunnen praten, dan is het daar wel. Ik bedoel, de mensen die daar komen mankeren allemaal wat aan hun hersenen, het is een aandoening waar ze vroeg of laat dood aan gaan. Maar nee hoor, daar wordt niet over gesproken. Echt vreemd, ze doen net of er niets aan de hand is.” Nanke begrijpt dat niet, en vindt het ook een gemiste kans. „De dood is nog altijd een taboe. Dat is heel jammer, zeker omdat er steeds meer ouderen komen. En tja, die staan in principe nou eenmaal dichter bij de dood dan gemiddeld.”

Peter is het roerend met Nanke eens: voer het gesprek op tijd, en niet als je door een ziekte als Alzheimer bent ingehaald, of als je de dood al in de ogen kijkt. Peter: „Hoe vaak gebeurt het niet dat er voor het overlijden nooit over de dood is gepraat, dat naasten geen idee hebben wat voor afscheid de overledene eigenlijk wilde. Zo jammer en zo onnodig. Een goede voorbereiding op de dood geeft rust en is ook troostend. Bovendien zadel je de nabestaanden niet op met allerlei zaken.”

Nanke knikt instemmend. „Alles is geregeld. Dat is een heel fijne gedachte. Ik weet niet hoe het de komende tijd zal gaan. Ik voel alleen dat ik hard achteruit ga. Lopen zonder rollator gaat niet meer. Euthanasie is voor mij geen optie. Eén ding staat vast: ik wil hier in dit huis sterven. En eerlijk gezegd ga ik liever vandaag dan morgen.”

Bron: DvhN. Geplaatst 30-6-2023. Foto: Schutterstock