Hoofdmeester Jan Luis uit Noordlaren wilde wel ‘vuur aan de pot’

Hij gaf vertrouwen en kreeg het. Jan Luis uit Noordlaren was zo’n meester die je voor je kinderen wilde, en meer dan dat. Hij overleed vorig jaar op 24 december.

‘Hoofdluis’ zeiden de jongens en meisjes van de toneelvereniging wel eens tegen hun regisseur. Het was ook té verleidelijk: een hoofdmeester met die naam. Hij lachte als ze het zeiden, voelde zich niet beledigd. Jan Luis, hoofdonderwijzer van obs De Rieshoek in Noordlaren, voelde zich zelden beledigd. Daarvoor zat hij nou eenmaal te goed in zijn vel.

Je hebt van die mensen die op een vanzelfsprekende manier aanwezig zijn, zonder op de trom te slaan. Zo iemand was Jan Luis. Hij was onderwijzer in hart en ziel, regisseur van toneelclub De Deurzetters, voorzitter van Noordlaarder Muziek Commissie, volleybaltrainer, en als gedreven sportman altijd als een van de eersten op de ijsbaan achter de school.

Lange Jan

Hij werd op 14 september 1946 geboren in Groningen als enig kind van Gezinus en Hinderkien Luis. Hij groeide op aan de Fruitstraat. Vader Gezinus werkte als monteur voor de gemeentelijke reinigingsdienst en om wat geld bij te verdienen verhuurde het gezin kamers aan studenten. Studeren, dat leek Jan ook wel wat, sociale geografie bijvoorbeeld, maar hij vond de verhalen over ontgroening zo belachelijk dat hij daarvan afzag. Het werd de kweekschool. En in het derde jaar ontmoette hij op een schoolfuif een meisje dat nauwelijks tot zijn schouder reikte: Anneke. Nou kon dat makkelijk, want hij was ‘Lange Jan’; 1.89 meter als hij op zijn sokken stond.

Het was meteen aan. Ze herinnert zich die eerste avond, zijn bravoure en beschermingszin, hij was zo’n jongen die wist wat hij wilde. Ze trouwden in 1970 en na zijn diensttijd werd hij onderwijzer in Ruinen, waar ze drie maanden in een zomerhuisje bivakkeerden tot er een huis was. In 1973 werd hun dochter Marjan geboren, drie jaar later hun zoon Stefan.

Zijn eigen winkeltje

Maar Jan Luis wilde verder. Toen er in Beerzerveld een baan vrijkwam als hoofd der school, greep hij de kans met beide handen aan. Hij wilde zijn eigen winkeltje, de vrijheid om een leuke school te maken voor de kinderen. In 1980 kwam hij naar De Rieshoek, een prachtig oud 3-mansschooltje in Noordlaren dat eruitzag alsof het zo uit een tekening van Cornelis Jetses was gestapt.

Als hoofdmeester gaf hij les aan de combinatiegroep 7 en 8, maar hij vond de kleutergroepen ook heel leuk. Hij hield van voorlezen, van lesgeven, hij zong met ze, hij snapte wat kinderen nodig hadden, weet oud-collega Carolien Overweg nog. De kinderen van Noordlaren konden best rauwdouwen. Maar meester Jan Luis zei: het komt allemaal goed. Ordeproblemen had hij nooit, hij hield het overzicht op een relaxte manier. Als er genoeg was gedold sloeg hij even met zijn vlakke hand op tafel en zei: ‘Nou! Toe es an. Vuur bij de pot. Pak je boeken eens voor.’

Niet schaatsen? Dan maar met de slee

Jan Luis hield van sport. Hij was bij zijn aantreden lid geworden van volleybalvereniging Annen. En hij stimuleerde zijn leerlingen om in beweging te komen. Naar schoolkamp? Dat kon best op de fiets. Sommige ouders zeiden dan dat ze de kinderen wel even wilden brengen met de auto, maar daar kwam niks van in. In de winter bond hij zijn leerlingen de schaatsen onder. Zeiden sommige kinderen ‘maar meester, ik kan niet schaatsen’. ‘Dan ga je maar met de slee’, zei de meester dan. Onder zijn leiding schopte De Rieshoek het onder meer tot voetbalkampioen van de gemeente Haren.

Hij was niet zo’n directieve onderwijzer, meer van het laisser-faire-principe dat de eigen verantwoordelijkheid stimuleert. ‘Meeeeester’ zeiden de kinderen dan ‘Wij willen graag…’ En dan kwam er een woest plan. Waarop meester zei: ‘Goed. Regel dat maar.’

Kinderen: ‘Eh… Maar hoe dan meester’.

Meester: ‘Zoek dat maar uit. Dat kunnen jullie wel.’

Meester Jan Luis wist wat vertrouwen kon doen met een kind. Het sprak zich rond. Ook ouders uit Glimmen en Zuidlaren meldden hun kinderen aan voor de Rieshoek. Op zeker moment telde de school 100 leerlingen.

Lesgeven aan je eigen kinderen

Meester zijn op een dorpsschool betekent ook: lesgeven aan je eigen kinderen. Zoon Stefan herinnert zich dat hij dan met zijn vader naar school toe liep, maar eenmaal op het schoolplein werd zijn vader de meester. Toen hij zijn dochter Marjan eens de klas uit had gestuurd, zei Anneke –als onderwijzeres gespecialiseerd in remedial teaching- daar ’s avonds wel wat van. Thuis, tijdens het eten, ging het vaak over de school.

De laatste jaren kreeg hij er een school in Glimmen bij, hij werd toen meer een bestuurder op afstand, maar manager zijn was niks voor hem. Toen hij 61 werd, ging hij met pensioen. Het schoolplein stond vol met kinderen met bloemen en ballonnen. Ze droegen een spandoek: ‘Jan wat doe je ons aan door bij ons weg te gaan’.

Meer dan meester alleen

Jan Luis was meer dan meester alleen. Hij hield van muziek, was voorzitter en penningmeester van Noordlaren Muziek, dat concerten organiseerde in de Bartholomeuskerk in het dorp en later huiskamerconcertjes onder de noemer Achter de Veurdeur.

Hij hield ook van toneel, was een niet onverdienstelijk acteur en speelde tijdens de nieuwjaarsrecepties de rol van een plat pratende Thomasvaer met verve.

In 2018 kreeg hij van de Culturele Raad Haren de Dickens Award, de prijs die eens in de twee jaar wordt uitgereikt aan iemand die zich in de gemeente aantoonbaar inzet voor de plaatselijke cultuur.

‘Jongens, jongens, nee hè.’

De Deurzetters zijn inmiddels ter ziele. Maar de acteurs herinneren zich hun ‘Hoofdluis’ nog goed. ‘Jan Mug’ noemden ze hem ook wel, want bij de Deurzetters hielden ze nou eenmaal wel van een geintje. Tweeëntwintig jaar lang, van 1993 tot 2015, was hij hun onvermoeibare, enthousiaste, relaxte regisseur. Goed, dat ze niet allemaal altijd tekstvast waren tijdens de repetities was natuurlijk niet prettig, maar hij had onwrikbaar vertrouwen dat het altijd goed kwam.

En als de Deurzetters zo aan het schmieren waren dat de souffleurs ritselend door hun teksten moesten bladeren, glimlachte Jan Luis. Gingen ze de tekst een beetje opleuken met een schunnig woord, zei hij wel eens ‘jongens, jongens, nee hè. En als hij zei dat een tekst anders moest, dan duurde dat wel even, maar alle Deurzetters deden wel wat hij zei.

Er ging rust van hem uit, zoals hij daar voor het podium stond, in de eerste jaren nog met een pijp in de mond.

De eerste keer moest de deur op slot

Ze brachten prachtstukken als Groeten van De Veluwe en De Familie Bruinsma in de Bocht , waarvoor ze elke dinsdagavond repeteerden in clubhuis De Hoeksteen, om het vervolgens in maart twee keer op de planken te zetten. Bij de allereerste voorstelling moesten ze de deur op slot doen, zoveel publiek wilde naar binnen. Vaak zaten de mensen al om half zeven op hun plek in de zaal, hapjes mee, te kaarten tot het stuk zou beginnen. En dan na afloop de staande ovaties.

De voorstellingen waren zo’n doorslaand succes dat er op zeker moment kleine tourneetjes ontstonden in de bejaardenhuizen in de buurt. Gingen ze met hun allen in een busje, met keukenstoelen extra achterin zodat iedereen kon zitten, een soort familie Flodder op pad, een keer waren ze half het decor verloren dat op de aanhangers had gelegen, lachen man. ‘Kan dat wel jongens’, zei Jan Luis dan.’ Ja hoor’ riepen de Deurzetters dan. ‘Oké’, zei hij dan, ‘op jullie verantwoording.’ Wel jammer was dat dat het oudere publiek soms in slaap sukkelde. Dus kortten ze de pauzes in. Jan Luis zat dan in de zaal, te praten, te luisteren naar het luidkeels commentaar, en als na elk bedrijf het doek viel sprong hij enthousiast het podium op om zijn spelers te complimenteren.

Afscheid

Maar in 2012 begon hij te sukkelen met zijn gezondheid. Hij kreeg last van hartritmestoornissen en moest een hartklep laten vervangen. Hij bleek SCAA te hebben, een neurologische ziekte waarbij een eiwit zich opstapelt in de kleine bloedvaten van de hersenen.

Op 24 december vorig jaar maakte een hersenbloeding een einde aan het leven van Jan Luis. De klok van de Bartholomeuskerk luidde toen Noordlaren afscheid nam van zijn beminnelijke hoofdmeester, relaxte regisseur, gedreven sportman, begeesterd voorzitter, hun ‘Mug’. De man die er altijd wás, maar zich daar nooit op liet voorstaan.

Bron: DvhN. Geplaatst 3-3-2024 Foto: familiearchief

Bekijk ook het overlijdensbericht van Jan Luis hier op Mensenlinq.