Hoe kun je het beste rouwen? ‘Iedereen doet het op zijn eigen manier’

Verlies van een dierbare, maar ook van een relatie of je gezondheid. Om alle drie kun je rouwen. Wat is rouw nu eigenlijk en hoe kun je hier het beste mee omgaan? Rouwexpert Riet Fiddelaers-Jaspers geeft advies. 

Rouw wordt gedefinieerd als het verwerken van een groot verlies. Riet Fiddelaers-Jaspers, rouwexpert en oprichter van het Expertisecentrum Omgaan met Verlies spreekt liever van ‘verweven’. ,,Je verweeft een groot verlies in je nieuwe leven”, legt de rouwexpert uit, die tientallen boeken schreef over rouw en verlies waaronder ‘Natriltijd’. ,,Rouw heeft te maken met hechting. Je voelt je verbonden met iets of iemand, daarom doet het afscheid nemen ontzettend veel pijn.”

Riet Fiddelears-Jaspers Fotograaf: Hilde Harshagen

Er zijn meerdere vormen van verlies. Zoals de beëindiging van een partner- of familierelatie, verlies van gezondheid, verlies van werk, afscheid van het leven door zelf te sterven of het overlijden van een dierbare. ,,Je kunt rouwen om alles waar je aan gehecht bent/was”, geeft Fiddelaers-Jaspers aan. ,,Rouw kan ook al eerder beginnen dan het moment van het verlies zelf, zoals wanneer iemand ernstig ziek wordt. Soms denk je dan al klaar met rouwen te zijn op het moment van overlijden, maar het vliegt je toch aan wanneer je dierbare er dan ineens echt niet meer is.”

Fases van rouw

De volgorde en duur van een rouwproces zijn voor iedereen anders. Volgens de Zwitsers-Amerikaanse psychiater Elisabeth Kübler-Ross zijn er 5 fases van rouw: ontkenning, (onderdrukte) woede, onderhandelen (hoop op herstel), depressie en aanvaarding. Fiddelaers-Jaspers plaatst hier een kanttekening bij. ,,Dit ging toen (1969) vooral over het rouwproces wanneer een dierbare ernstig ziek is en niet meer beter wordt”, geeft de rouwexpert aan. ,,Rouwen gaat niet volgens een bepaalde structuur. Het is niet dat je een fase afsluit en doorgaat naar de volgende. Je gaat constant heen en weer.”

Vaak begint ‘gezonde’ rouw wel met ontkenning om de pijn te vermijden, een menselijke overlevingsreactie. ,,Daarna komt meestal het besef dat iemand niet meer terugkomt”, geeft Fiddelaers-Jaspers aan. ,,Waardoor je intens verdriet, eenzaamheid, ongeloof, onmacht, schuldgevoel of woede kunt ervaren. Lichamelijk kun je last hebben van pijn, vermoeidheid, kramp of slecht slapen. Soms speelt religie ook nog een rol, waardoor iemand zich afwendt van of zich juist toewendt naar God of tekenen ziet zoals een vlinder die op het juiste moment rondfladdert.”

Ook de vorm van het rouwproces is voor iedereen anders. Zo kunnen bijvoorbeeld schrijven, wandelen of andere activiteiten helpen. ,,Het belangrijkste is dat je een manier kiest die voor jou werkt”, licht de rouwexpert toe. ,,Na verloop van tijd wordt het zachter en gaan de scherpe randjes ervan af, maar je draagt het altijd met je mee. Het is een hoofdstuk geworden van je leven. Soms kan er, zelfs na tientallen jaren, ineens een trigger zijn waardoor het verlies weer scherp kan aanvoelen.”

Heen en weer varen

De rouwexpert haalt het Duale Procesmodel van Margaret Stroebe en Henk Schut aan: ‘Rouwen is roeien met twee riemen’. ,,Alsof je met je roeibootje tussen twee eilandjes doorvaart”, legt Fiddelaers-Jaspers uit. ,,Het eilandje van alle emoties en het eilandje van vermijden. Je vaart als het ware van het ene naar het andere eilandje. Wanneer je te lang op het emotie-eilandje blijft, verdrink je in je tranen. Wanneer je blijft hangen op het vermijden-eilandje, verdring je het juist. Belangrijk is dat je heen en weer vaart, op jouw manier.”

Het is volgens de rouwexpert een misvatting dat je het rouwproces alleen moet doorstaan. ,,Het kan juist helpen om te praten”, geeft Fiddelaers aan. ,,Met je partner, vrienden, familie of misschien wel een collega. Een wandeling zonder iets te zeggen, kan ook steun bieden. Een gezond rouwproces kan een mens, met steun van de omgeving, vaak zelf aan. Wanneer er echter sprake is van flinke obstakels of complexe rouw, dan is het belangrijk om deskundige hulp te zoeken.”

Uitgestelde en complexe rouw

Uitgestelde rouw houdt in dat het rouwproces nooit op gang is komen. ,,Er is pas later tijd om te rouwen” geeft de rouwexpert aan. ,,Dit gebeurt onbewust. Bijvoorbeeld wanneer je als kind een broer of zus bent verloren en je eigen verdriet wegstopt omdat je ouders zo verdrietig zijn. Dan kan dit jaren later ineens omhoog komen.”

Waar bij een natuurlijk verlies bij 90 procent van de nabestaanden sprake is van gezonde rouw, ligt dat bij een niet-natuurlijk verlies anders. Complexe rouw kan in die groep oplopen tot 40 tot 60 procent  ,,Zoals bij (zelf)doding, (zinloos)geweld, een ongeluk of een medische fout”, geeft Fiddelaers- Jaspers als voorbeeld. ,,Er is dan veel ongeloof, dierbaren blijven achter met vragen en soms volgt er nog een juridische nasleep. Hierdoor is er geen rust voor een gezond rouwproces, waardoor hulp van buitenaf noodzaak is.”

Tekst: Naomi Defoer. Geplaatst 7-3-2023. Foto: Schutterstock.