Goede timing telt bij levenstestament

Notarissen waarschuwen voor misbruik bij een volmacht

We worden steeds ouder, maar niet iedereen houdt het overzicht over de eigen financiële situatie. Het laten opstellen van een levenstestament, dat anderen machtigt die zaken te beheren, zit daarom in de lift. Vorig jaar sloten notarissen er bijna 170.000 af. Maar een levenstestament is niet zaligmakend. Enkele tips en waarschuwingen.

Veel ouderen boven de 55 jaar zijn zich terdege bewust dat met het ouder worden ook de cognitieve vaardigheden om financiële kennis te begrijpen en ernaar te handelen, afnemen. In de Verenigde Staten heeft driekwart van de 55-plussers zijn financiële zaken via een testament of volmacht geregeld, zo blijkt uit onderzoek onder Amerikaanse klanten van vermogensbeheerder Vanguard, die ook op de Nederlandse markt actief is.

In Nederland nam het aantal afgesloten levenstestamenten toe van iets meer dan 5000 in 2013 naar maar liefst een kleine 170.000 vorig jaar. De meeste ouderen worstelen wel met de vraag wanneer de controle over de financiën het beste kan worden overgedragen aan een kind, broer of zus of een andere vertrouwde tussenpersoon.

Het meest ideale moment noemen ouderen de periode na de eerste tekenen van cognitieve achteruitgang, maar wel nog vóór ze volledig onbekwaam worden. Meer dan een derde van de ondervraagden in het Vanguard-onderzoek vreest echter dat, zelfs met de juiste documentatie en een vertrouwenspersoon, de overdracht alsnog verkeerd kan uitpakken. En geschiedt de overdracht van de financiële controle te laat, dan berekenen sommige ouderen dat ze 30 procent van hun netto vermogen zullen verliezen.

De tijd waarin het brein nog optimaal functioneert, is uiteraard het beste moment om een levenstestament te laten vastleggen. Naast eventueel medische zaken over bijvoorbeeld euthanasie kunnen in deze akte ook financiële zaken aan een gevolmachtigde worden toevertrouwd, zoals het regelen van bankzaken, beleggingen, verkoop van de woning of het doen van schenkingen. In het levenstestament wordt ook vastgelegd onder welke voorwaarden die volmacht dan ingaat.

Toch waarschuwen notarissen voor misbruik, ook al geniet een kind, familielid of allerbeste vriend het volste vertrouwen om controle over de financiën te krijgen. Volgens politiecijfers zijn jaarlijks minstens 30.000 ouderen het slachtoffer van financieel misbruik. Dat gaat van het stelen van sieraden tot het plunderen van de bankrekening. In 85 procent van de gevallen is de dader een familielid. Vaak komt financieel misbruik ook pas na het overlijden naar buiten.

Notarissen adviseren daarom ook om in het levenstestament vast te leggen dat de gemachtigde aan een andere persoon rekening en verantwoording moet afleggen. Ook kan er een toezichthouder worden aangesteld, die bijvoorbeeld kan nakijken welke betalingen er zijn gedaan. Volgens het platform Wijzer in Geldzaken is er een aantal belangrijke signalen die kunnen duiden op financieel misbruik. Betaalachterstanden op bijvoorbeeld de huur of energierekening, brieven van incassobureaus, bonnetjes van spullen die de oudere doorgaans niet zouden aanschaffen. Ook stickers met daarop namen op meubels of andere voorwerpen of ineens verdwenen waardevolle spullen duiden op financieel misbruik.

In bijna veertig gemeenten bevinden zich zogeheten lokale allianties tegen ouderenmishandeling waar dergelijke misstanden gemeld kunnen worden, maar ook de huisarts of hulploket VeiligThuis kan gewaarschuwd worden.

Ook banken zeggen scherp toe te zien op financieel misbruik bij ouderen. Transacties worden toch al gemonitord in het kader van fraudebestrijding of anti-witwassen. Daar komen ook signalen van misbruik van ouderen uit waar banken op reageren, laat de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) weten. In het contact met klanten is het volgens de NVB voor bankmedewerkers wel lastig om te zien of er bij oudere klanten sprake is van verwardheid, of dat het gaat om vergeetachtigheid die heel gebruikelijk is bij ouderen, of om beginnende dementie.

Bovendien mag ook alleen een arts deze vaststelling doen. Bankmedewerkers die klantcontact hebben, volgen wel periodiek een training vanuit SamenDementievriendelijk, een initiatief van de overheid en Alzheimer Nederland dat trainingen verzorgt voor particulieren en verschillende beroepsgroepen.

Bron: DvhN. Geplaatst: 9-2-2022