Geert-Jan Laan (1943 – 2023) | Oud-hoofdredacteur DVHN onthulde dat prins Bernhard steekpenningen aannam.

‘Rasechte journalist met vleugje verlegenheid’

Geert-Jan Laan was hoofdredacteur van drie noordelijke dagbladtitels en wegbereider van de onderzoeksjournalistiek.

De beste zijn. Dat wilde hij. Waar Geert-Jan Laan ook woonde, bij hem zat, heel toevallig, altijd de beste slager om de hoek. De schoolkrant die hij in 1958 had opgericht? Die was natuurlijk véél beter dan het vorige vod. Competitie zat hem in het bloed – en dat is waarachtig geen slechte eigenschap voor een verslaggever.

Laan, journalist en hoofdredacteur, was een man die met graagte terugkeek op zijn carrière, bij voorkeur onder het genot van een sigaartje en een borrel. Hij zat vol anekdotes. Bijvoorbeeld over hoe hij op zestienjarige leeftijd aanmonsterde als liftboy op de ‘Nieuw Amsterdam’ van de Holland-Amerika Lijn.

Wegbereider van de onderzoeksjournalistiek

Hij werd echter geen liftboy, maar een icoon van de dagbladjournalistiek. Niemand kan hem navertellen hoofdredacteur te zijn geweest van drie dagbladtitels in Groningen en Drenthe: Groninger Dagblad/Drentse Courant , Nieuwsblad van het Noorden en de krant waar beide titels in opgingen, Dagblad van het Noorden . Met zijn maatje bij Het Vrije Volk , Rien Robijns, behoorde hij tot de wegbereiders van de onderzoeksjournalistiek in Nederland.

Geert-Jan Laan werd in 1943 geboren in Delfzijl, in een gezin van drie kinderen. Zijn vader Reint was er na de Tweede Wereldoorlog raadslid en wethouder. Na een verblijf in Amsterdam woonde de familie aan het begin van de jaren 60 drie jaar in Londen. Daar ontdekte de middelste zoon de wereld. Als lid van the British Council , een internationale studentenclub, kreeg hij vrienden uit alle hoeken van de aardbol en vroeg hij zich af: wat wordt mijn plek in deze wereld?

Cabaretier? Hij overwoog het een tijdlang, nadat hij in Nederland lid was geworden van het cabaretgezelschap In den Twijfelaar . Maar zijn oom Adri, hoofdredacteur van De Gelderlander , vroeg hem wat hij wilde: op het podium staan of in de zaal zitten?

Hij koos de zaal. Hij wilde observeren. En werd journalist.

Laan was bovenal een beminnelijke, soms wat kwetsbare man.

Hij keerde terug in het Noorden toen hij in 1994 aantrad als hoofdredacteur van Groninger Dagblad/Drentse Courant (DC/GD).

Een megaprimeur: Lockheed

Hij nam als journalist een grote reputatie mee. Op 5 december 1975 bracht hij met compaan Robijns de monarchie in Nederland aan het wankelen. Ze berichtten in Het Vrije Volk dat prins Bernhard steekpenningen had aangenomen van vliegtuigbouwer Lockheed. Een megaprimeur.

Het was één onthulling in een lange reeks, waarvoor het tweetal in 1980 de destijds belangrijke Prijs voor de Dagbladjournalistiek ontving. Ter relativering vertelde Laan altijd lachend wat voor auto Het Vrije Volk de twee beschikbaar had gesteld om hun vorsende werk te doen: een rode Daf 66. Met het ‘automaatje’ reden ze naar belastingparadijzen Liechtenstein en Zwitserland om op nieuws te jagen bij onder meer the World Economic Forum .

Populaire ‘tabloid’

Behalve voor nieuws had hij een fascinatie voor het product dagblad. Hij had leidinggevende functies bij Het Vrije Volk , in de tijd dat die krant met allerlei vernieuwingen probeerde zijn voortbestaan veilig te stellen. Kort voordat het dagblad in een nieuwe krant opging, vestigde Laan zich als zelfstandig adviseur. Een van zijn klanten was de Brits-Tsjechische mediamagnaat Robert Maxwell, voor wie hij – zonder resultaat – de mogelijkheden onderzocht om in de Randstad een populaire ‘tabloid’ te beginnen.

Maar in de jaren 90 boorde zich een vliegtuig in een Bijlmerflat. Hij stond midden in de nacht zijn schoenen aan te trekken, totdat hij zich realiseerde dat hij geen verslaggever meer was. Het was hem duidelijk: hij wilde weer naar de lucht van drukinkt, een krant.

Dat werd na de DC/GD het Nieuwsblad van het Noorden , waar hij in 1997 de overleden Ton Schuurmans als hoofdredacteur opvolgde. Beide kranten probeerde hij te behoeden voor een verdere daling van de oplage, die alle dagbladen in Nederland tot op de dag van vandaag treft. Dat bleek een te grote opgave. Samen met zijn opvolger bij de DC/GD , Jan Bonjer, smeedde hij beide titels tot Dagblad van het Noorden .

Koffiebekertje

Behalve voor het beleid, was er ook altijd de aandacht voor de krant van de volgende dag. Als de agenda het toeliet, nam hij met zichtbaar genoegen plaats aan de centrale tafel. Kopij selecteren, foto’s uitkiezen en koppen maken met de schoenen uit, het onafscheidelijke sigaartje tussen de lippen en de as aftikkend in een nooit helemaal geleegd koffiebekertje.

Na zijn pensionering bij Dagblad van het Noorden in 2003 was Laan de journalistiek nog lang niet beu. Hij was voorzitter van het Persmuseum en van de commissie Dag van de Persvrijheid. Hij was oprichter en hoofdredacteur van een nieuw Rotterdams huis-aan-huisblad dat hij vanuit Groningen aanstuurde: Vandaag & Morgen , waarvan uiteindelijke alleen de websiteversie overleefde.

Geert Jan Laan op zijn eigen afscheidsreceptie op de redactie van Dagblad van het Noorden met sigaartje en biertje. Foto: Archief DVHN

Sociaaldemocraat

Zijn onafhankelijkheid als journalist ging boven alles, maar hij verborg nooit zijn affiniteit voor de sociaaldemocratie. Die was hem met de paplepel ingegoten. Zijn vader – van oorsprong vakbondsman – droeg het PvdA-gedachtegoed niet alleen uit in de gemeentepolitiek van Delfzijl. Hij was later onder meer burgemeester van Zaandam, Europarlementariër, Tweede Kamerlid en raadslid in Rotterdam en Amsterdam.

Achter de uitgebreide staat van dienst van Geert-Jan Laan ging een bescheiden man schuil. ,,Hij is collegiaal, heeft geen trucjes en is niet vals”, zo typeerde Schuurmans ooit zijn collega-hoofdredacteur. Over zijn manier van leidinggeven zei Laan: ,,Ontspannen en ruimte scheppen voor vakmanschap.”

Als hoofdredacteur was hij een ‘meewerkend voorman’, stelde hij zich voor alles dienstbaar op aan het product en zijn redactie. Een moeilijke beslissing schuwde hij niet, maar als die een collega trof had hij daarvoor de oprechte aandacht en zorg.

Graag in het café

Behalve op de redactievloer vertoefde hij graag in het café. Daar vervloog ook het vleugje verlegenheid dat hem soms overmande, als het gesprek niet over journalistiek ging.

In 2017 trof hem een hartaanval, die hem in een rolstoel deed belanden, en, toen de vergeetziekte hem de baas werd, in oktober vorig jaar in verpleeghuis Maartenshof. Het was gek, zei hij tegen zijn vrouw Sanna, daar waren ze niet gewend aan iemand die overal ja op zei. Want hij probeerde er het beste van te maken. Hij las de krant, deed mee aan alle activiteiten en was er, zo zei hij, wél de beste in.

Geert-Jan Laan overleed zaterdagmorgen op 79-jarige leeftijd. Ondanks zijn statuur was hij een man zonder poeha en eigendunk. Hij had genoeg aan zijn toewijding en passie voor het vak dat hem zo dierbaar was.

Bron: DvhN. Geplaatst 10-2-2023. Foto: Kees van de Veen