Fotograaf Erwin Olaf bleef tot het laatst grappen maken over zijn ziekte

Fotograaf Erwin Olaf, is onverwacht op 64-jarige leeftijd overleden, was de koning van de geënsceneerde theatrale foto. Olaf was al langer ziek, maar bleef altijd actief en was nog lang niet klaar.

Het was in de jaren tachtig dat Olaf zich ontwikkelde tot het enfant terrible van de Nederlandse fotografie, die shockeerde en tegelijkertijd door iedereen werd omarmd. Want ondanks de ’schandalige foto’s’ die hij maakte, zoals hij ze zelf noemde, mocht hij ook de koninklijke familie fotograferen. Dat werden belangrijke portretten. Koningin Maxima vereeuwigde hij meerdere malen. Beroemd is de foto van de koninklijke familie, rennend in het Paleis op de Dam. Ook ontwierp Olaf de beeltenis van Koning Willem Alexander op de Nederlandse euromunten.

Zijn roem groeide tot ver buiten de landsgrenzen. Over heel de wereld werden tentoonstellingen georganiseerd met het werk van Olaf.

Al heel jong merkte Olaf dat hij liefde had voor het vak fotografie. Hij volgde de School voor Journalistiek in Utrecht en koos voor de richting fotografie. Enorm belangrijk was de ontmoeting van Olaf met choreograaf Hans van Manen. Die leerde hem om te gaan met een Hasselblad-camera en inspireerde hem daarmee kunstzinnige foto’s te maken.

Seksueel

Tijdens zijn loopbaan focuste Olaf zich op schoonheid. In zijn beginjaren waren dat voornamelijk gespierde mannen en stevige vrouwen: altijd origineel, kunstzinnig en verantwoord. Vaak seksueel geladen. Olaf hield van het nachtleven. Het was een van zijn terugkerende thema’s in zijn werk. Hij noemde zichzelf fotograaf, later durfde hij zich pas kunstenaar te noemen. „De fotografie zoals ik die toepas, staat in de traditie van de klassieke schilderkunst”, zei hij daar op latere leeftijd over. Zijn werk viel zodanig op dat ook commerciële partijen zich melden bij Olaf, onder andere Heineken en Microsoft. Met de opbrengsten daarvan kon hij zijn kunstzinniger werk financieren.

© ERWIN OLAF

Vijf jaar geleden verkocht hij een belangrijk deel van zijn werk aan het Rijksmuseum. Hij zei altijd dat dit hem weer vrijheid gaf voor nieuwe projecten.

Ziekte

Olaf had een chronische ziekte: longemfyseem. Kenmerk daarvan is dat het moeilijker is om zuurstof op te nemen. Ondanks dat besloot hij het leven te vieren. Over zijn ziekte zei Olaf enkele jaren geleden: „Soms zegt mijn lichaam stop en kan ik niet meer voor- of achteruit. Dan moet ik drie minuten stilstaan.” Tegelijkertijd gaf hij aan niet te klagen als het vandaag of morgen zou zijn afgelopen.

Hij durfde ook grappen over te maken over zijn ziekte. „Emfyseem is de ideale ziekte voor mij”, zei hij dan. „Kijk eens hoe slank ik ben.”

© ANP/HH

Vanaf zijn huis in de Amsterdamse Jordaan, waar hij met zijn man woonde, maakte hij bijna dagelijks de tocht naar zijn atelier in de Rivierenbuurt. Dwars door de hoofdstad. Meestal op de fiets. Dan genoot hij van zijn leven en vergat hij zijn ziekte. Enkele werken geleden onderging Olaf een longtransplantatie. „Hij was aan het opknappen, maar werd plots onwel en reanimatie mocht niet baten”, luidt de verklaring vanuit de familie.

Spuugincident

Olaf bleef altijd homo-activist. Hij gaf de homo-emancipatie een prominente plek in de kunstfotografie. Lessen over emancipatie en seksualiteit waren volgens hem nog steeds hard nodig. Een makkelijke man was het niet altijd. Hij noemde zichzelf ook agressief. Dat bleek tijdens een spuugincident op het Hugo de Grootplein in Amsterdam waar hij een meningsverschil had met een snackbarhouder op het plein die het niet vond kunnen dat de fotograaf er stond te kussen met een vriend.

© ERWIN OLAF

Een week later organiseerde Olaf een kiss-in waarbij de aanwezigen elkaar gingen zoenen. Hij bedacht de actie omdat Olaf vond dat je op elke straathoek in Nederland je geliefde mag aanraken en de hand mag zoenen. Maar hij kreeg er uiteindelijk woorden met een aanwezige cameraman die hij bespuugde.

© ERWIN OLAF

Dit soort incidenten deden zijn reputatie uiteindelijk geen blijvend kwaad. Zo kwam er na het bekend worden van zijn overlijden al snel een reactie van het koningshuis. „Nederland verliest met het overlijden van Olaf een eigenzinnige, uitzonderlijk getalenteerde fotograaf en een groot kunstenaar”, schrijft het koningspaar. „Zijn werk leeft voort en blijft intrigeren en ontroeren.”

© RVD – ERWIN OLAF

Bron: De Telegraaf. Geplaatst 21-9-2023. Foto: © NPS