Evert Jan Hefting (69) was dominee in onrustig Kollum na moord op Marianne Vaatstra

In zijn woonplaats Sexbierum is vrijdag dominee Evert Jan Hefting op 69-jarige leeftijd overleden. Als voorganger in Kollum nam hij het op voor asielzoekers die beschuldigd werden van de moord op Marianne Vaatstra.

Het nieuws over zijn dood is hard aangekomen in de kerkgemeente van Sexbierum-Pietersbierum, waar Hefting in 2020 begon en in juni 2023 afscheid nam als predikant. Zijn vrouw Martha Kroes volgde hem op als dominee.

Een paar weken geleden maakte zij bekend dat haar man ernstig ziek was. Bij Hefting was uitgezaaide kanker geconstateerd.

Evert Jan Hefting groeide op in Groningen

Evert Jan Hefting werd geboren in Leens en groeide op in de stad Groningen. Tijdens zijn studie theologie leerde hij Martha kennen. Zij kwam van een boerderij in Terband, ten noorden van Heerenveen. Al snel leerde hij het Frysk verstaan.

,,Haast noodzaak’’, vertelde Hefting aan het Friesch Dagblad . ,,Martha had drie broers, en om me staande te houden binnen de familie was het wel handig in ieder geval mee te krijgen wat er speelde.”

Hefting was onder meer dominee in Kollum, Sneek en Hoogeveen, waar hij twaalf jaar (2002-2014) stond. Al op de basisschool wist de jonge Evert Jan precies wat hij wilde worden, zei hij tegen Dagblad van het Noorden . ,,Het beroep stond niet bij de keuzemogelijkheden, dus heb ik ’dominee’ op de stippellijntjes ingevuld.’’

Een optelsom van de genen van zijn vader, vroeger ook predikant, en zijn sociale inborst. Zijn ouders stuurden hem vroeger bewust naar openbare scholen. ,,Ze vonden dat ik midden in de wereld moest staan’’, liet Hefting in DVHN optekenen.

Hij was een man van de lange adem. Een bevlogen hardloper die meedeed aan de populaire Hoogeveense Cascaderun. Gewoon op zondag. Hardlopen was voor hem een innerlijke douche. ,,Na een loop voel ik me herboren.’’

Moord op Marianne Vaatstra

Pastoraal kwam Hefting het best uit de verf als geduld en geleidelijkheid gevraagd werden. Maar soms was daar geen ruimte voor. In het Noord-Friese Kollum, waar hij negen jaar predikant was, beleefde Hefting een zeer roerige periode.

Aanleiding was de geruchtmakende moord in 1999 op Marianne Vaatstra, het 16-jarige meisje uit Zwaagwesteinde. Het drama hield de streek als het ware gegijzeld. Mensen zaten vol emoties en vragen. Soms kwamen die gevoelens tot uitbarsting.

Zoals tijdens een bijeenkomst over de toekomst van het asielzoekerscentrum (azc) in Kollum. ,,Boven die bijeenkomst hing al een zwarte onweerswolk’’, vertelde Hefting, die er getuige van was. ,,Aan alles voelde je dat het wel eens mis kon gaan.”

En dat gebeurde. Toehoorders in de zaal schreeuwden verwensingen richting de autoriteiten achter de tafel en gooiden met eieren. ,,Er werd geduwd en getrokken. Het was een eruptie van emoties. Ontzettend bedreigend.”

Scheidslijn door dorp en kerk

Steeds vaker wezen dorpelingen naar het asielzoekerscentrum, dat hemelsbreed ongeveer een kilometer verwijderd was van de plek waar het lichaam van het vermoorde meisje was gevonden. Daar moest de dader volgens hen worden gezocht. ,,Er liep een scheidslijn door het dorp en ook door de kerk”, vertelde Hefting. ,,Sommige mensen waren hartgrondig anti-azc, anderen zetten zich er met veel energie voor in.”

Hefting kon de gevoelens voor een deel begrijpen. „Iedereen met kinderen in de tienerleeftijd maakte zich zorgen over hun veiligheid. Dat kwam ook aan de orde in de gesprekken binnen de kerk.”

‘Niet zwijgend toezien’

Waar hij zich echter tegen verzette waren de verdachtmakingen richting asielzoekers. ,,Die polarisatie is niet alleen gevaarlijk, maar druist ook volledig in tegen mijn geloofsbeleving. In zo’n situatie kun je niet zwijgend toezien. Niet als dominee en niet als kerk.’’

Vanaf de kansel en in de media ging Hefting naast de vluchtelingen staan. Hij riep op tot rust en verdraagzaamheid. Van veel asielzoekers kende Hefting het lot, de afkomst en geschiedenis. ,,Zij zaten niet voor hun lol in een stacaravan in Noord-Friesland. Hun geluid moest ook gehoord worden. Dat vind ik ook mijn plicht als christen.”

Die opstelling werd hem niet altijd in dank afgenomen. Hefting had bewonderaars, maar ook mensen die hem verguisden. ,,Als ik weer eens het woord ’asielzoekers’ liet vallen, kon het heel stil worden’’, zei hij.

Vrijwillig wangslijm afgestaan

Mensen dreigden soms ook de kerk de rug toe te keren. Hefting leidde een crisispastoraat, waarbij kerkelijke neutraliteit langzaam plaatsmaakte voor ontferming over de vluchtelingen. ,,Gelukkig ben ik nooit persoonlijk bedreigd.’’

Toen in november 2012 de 45-jarige melkveehouder Jasper S. uit Oudwoude na een DNA-match werd aangehouden, reageerde Hefting verbaasd. Het nieuws voelde onwerkelijk, zei hij. Hefting was zelf een van de zevenduizend mannen die vrijwillig wangslijm had afgestaan, omdat hij qua leeftijd en toenmalige woonplaats in de doelgroep viel.

Dominee die kleur bekende

De aanhouding, na 13 jaar van spanning, leidde in Kollum tot een enorme ontlading. Hefting bespeurde zelf ook opluchting. ,,Ik heb kennelijk meer meegetorst dan ik dacht’’, zei hij tegen DVHN . ,,We kunnen nu beginnen aan de daadwerkelijke verwerking.”

Evert Jan Hefting stond in totaal ruim 40 jaar op de kansel. Een dominee met een groot rechtvaardigheidsgevoel, die kleur bekende. Van zijn emeritaat mocht Hefting slechts kort genieten. Hij heeft altijd in de wetenschap geleefd dat zijn vader en broer op relatief jonge leeftijd (53) zijn overleden.

Emotionele bescherming

Toen hij die leeftijd bereikte was dat een beladen moment. ,,Lange tijd heb ik die angst ook gehad, maar ik heb het een plek proberen te geven’’, zei hij daar eerder over. ,,Los kom je er nooit van, want in mijn werk word ik soms geconfronteerd met kinderen wier vader op jonge leeftijd is gestorven. Dat grijpt me aan, maar op zulke momenten is mijn toga vaak een soort emotionele bescherming.”

Evert Jan Hefting laat zijn vrouw Martha en vier kinderen achter. De uitvaart is vrijdag, vanuit de Sixtuskerk in Sexbierum.

Bron: Leeuwarder Courant. Geplaatst 12-3-2024 Foto: Archief/Gerrit Boer