Eenzaamheid is een epidemie. Wijkteams doen er van alles tegen, maar lang niet altijd het juiste. ,,Een kop koffie lost niet op dat je je partner mist.’’
Het is niet altijd zo geweest dat Tine Wieringa (80) zich ergert aan de caravan van de buren die af en toe haar uitzicht belemmert. Haar man had een bloeiend bedrijf en zij werkte zich een slag in de rondte bij de politie. Ze kochten zelfs een caravan om in het weekend aan de drukte te ontsnappen. ,,Zodat we rust hadden, anders ging het werk gewoon door.’’ Hoe anders is het nu ze in haar eentje in Hoogeveen woont. ,,Een vriendengroep opbouwen vond mijn man niet nodig, we hadden elkaar.’’ En daar zit ze. Haar kinderen zijn geboren in de Randstad en zijn daar gebleven. Wieringa begrijpt heel goed dat ze niet wekelijks op de stoep staan. ,,Ze hebben hun eigen leven.’’ En dat zegt ze zonder enig medelijden te willen. Zielig, dat is ze niet. Maar eenzaam? ,,Dat kun je wel zo zeggen, ja. Soms duurt een dag wel 48 uur.’’
Dapper
Het is dapper dat Wieringa dit toegeeft, vindt Hanneke Rijpma. Ze is een van de vrijwilligers bij de Zonnebloem en volgt de cursus Doorbreek eenzaamheid. Daar leren mensen die in contact komen met eenzaamheid, hoe ze daar mee om kunnen gaan. Zij en medevrijwilligster Tilly Braam gaan regelmatig op ‘sociaal huisbezoek’ bij mensen zoals Tine Wieringa. ,,We maken een praatje, komen koffiedrinken of gaan boodschappen doen. Het is de bedoeling iemand uit de sleur te halen.’’ Deze mensen zijn aangemeld door hun familie, de Zonnebloem of via het Centraal Meldpunt Vrijwillige Thuishulp Hoogeveen. Vaak zijn het vrouwen die worden aangemeld. ,,Echt ‘ja’ zeggen als iemand vraagt of je eenzaam bent, dat is moeilijk’’, vertelt Rijpma. Eenzaamheid is nog steeds een taboe, terwijl het nagenoeg iedereen een keer overkomt. Eén op de drie mensen heeft op dit moment gevoelens van eenzaamheid en dat dringt door in alle klassen, leeftijden en etniciteiten. Aandachtsgroepen zijn jongere jongeren (12-25 jaar), oudere ouderen (vanaf 80 jaar), mantelzorgers, allochtonen en mensen met een licht verstandelijke of psychische beperking.
oma aan de wandel, ouderen en boodschappen
Eenzaamheid
Eenzaamheid is ingebakken in de maatschappij waarin iedereen steeds meer alleen op zichzelf let. De kerken worden niet meer massaal bezocht en de samenhang verdwijnt uit de dorpen. Tegelijkertijd wonen mensen langer op zichzelf en missen ze de gezelligheid van verzorgingshuizen. Gemeenten proberen samen met wijkteams de eenzaamheid aan te pakken, maar doen in hun enthousiasme niet altijd het juiste. Er wordt vaak voorbij gegaan aan wat de eenzame zelf wil. Dan worden er door wijkteams baby-gym, een leesclub of een koffiegroep georganiseerd. ,,Goed bedoeld, maar een koffiegroep lost niet op dat jij een partner mist’’, zegt Willie Oldengarm, sociaal gerontoloog en gespecialiseerd in eenzaamheid. Zij houdt zich voor de Friese gemeente Opsterland bezig met de integrale aanpak van eenzaamheid en heeft een eigen bedrijf.
Ze ontwikkelde een signaleringskaart en een plan van aanpak voor vrijwilligers en professionals die in contact komen met eenzame mensen. Oldengarm: ,,Het belangrijkst is dat de persoon om wie het gaat, zelf aangeeft wat hij wil en dat daar naar geluisterd wordt. Misschien wil iemand helemaal geen koffie, maar wel graag vrijwilligerswerk doen.’’ De regie blijft in handen van degene om wie het gaat. ,,Een voorwaarde is dat iemand zelf hulp wil.’’ Ze vindt dat er nog te weinig kennis is over eenzaamheid en de verschillende vormen ervan.
Vaak zoeken we eenzaamheid in de verkeerde hoek, zegt Oldengarm. Zo is er het voorbeeld van de man die altijd maar voor het raam stond. Zijn buren dachten dat hij eenzaam was. Het bleek dat hij vroeger schoenmaker was en het heerlijk vond om te kijken naar wat voor schoenen de mensen droegen die zijn huis voorbij liepen. Oldengarm: ,,Daarom is het belangrijk om het bespreekbaar te maken: is iemand echt eenzaam? Heeft die persoon daar last van? Wil en kan de persoon er zelf wat aan doen?’’ Zij wijst erop dat er verschillende soorten eenzaamheid bestaan , die elk een andere aanpak vergen
Drie vormen van eenzaamheid
Emotionele eenzaamheid: het missen van intimiteit, intieme band met een persoon. Aan wie je je ervaringen van de dag kwijt kan. Vaak na het overlijden van de partner of na een scheiding. Oplossing kan zijn: rouwverwerking.
Sociale eenzaamheid: niet tevreden zijn over het aantal contacten of de kwaliteit van de contacten. Zoeken naar mensen met dezelfde interesses. Komt voor onder nietwesterse allochtone jongeren en alleenstaande ouders. Een netwerkcoach kan helpen de kennissenkring uit te breiden.
Existentiële eenzaamheid: het gevoel niet meer van waarde te zijn voor de maatschappij. Hierbij helpen gesprekken.
Voor Tine Wieringa begon de eenzaamheid toen haar man overleed. Ze woonde toen nog in Zuidwolde. Het gemis zit in de kleine dingen. ,,Als ik iets op het nieuws zie en even wil zeggen ‘Hee, wat vind jij daar nou van?’ En dan is er niemand.’’ Ze verhuisde naar Hoogeveen waar ze geen netwerk had. ,,Als ik iemand op straat zie lopen, zou ik niet weten hoe diegene heet.’’ Hanneke Rijpma neemt Wieringa mee naar activiteiten van de Zonnebloem. Sindsdien gaat Wieringa er ook zelf vaker uit. Naar de binnenstad, een filmmiddag of familiebezoek.
Ze praten niet vaak over de eenzaamheid, ze doen gewoon veel samen. Toch merkt Rijpma af en toe heel duidelijk hoeveel haar bezoekjes voor Wieringa betekenen. ,,Laatst bracht ik haar naar huis en gaf ze me een kus. Daar doe je het voor.’’ Er zijn veel meer eenzamen dan vrijwilligers bij de Zonnebloem. Informatie over dit soort vrijwilligerswerk op: www.dezonnebloem.nl/vrijwilliger
