Een bijzonder pad als landschapskunst is een landelijke primeur voor het nieuwe DELA-crematorium in Groningen.
Het nieuw te bouwen crematorium van DELA langs het Hoendiep in Groningen krijgt een landelijke crematoriumprimeur: geen tuin mét maar als kunst. Het is het afscheidscadeau van de Groningse uitvaartverzorger Algemeen Belang, dat in DELA is opgegaan.
Het nieuwe crematorium, het derde in de stad, dankt dit geschenk aan Evert de Niet, voormalig directeur van Algemeen Belang en met zijn zaak en al ‘overgenomen’ door DELA. ,,Ik wilde een statement”, zegt hij, stampend door de zompige klei van het bouwterrein.
Dit statement wordt niet alleen een monument ter nagedachtenis aan Algemeen Belang, maar tegelijk ook een nieuwe manier om het levenseinde vorm te geven. Het Pad , zoals het landschapskunstwerk heet en is ontworpen door Jeroen Doorenweerd en Erick de Lyon, is een verhoogd, letterlijk in beton gegoten pad, afgerond naar de zijkanten en omzoomd door een open bomenrij. ,,Een sculptuur opgetild uit het landschap”, omschrijft Doorenweerd hun idee.
Het pad eindigt op een heuvel, richting horizon
Het pad fungeert als de as van het gebied, honderd meter lang, onderbroken door de nieuwbouw. Aan de oostkant gaat het richting het strooiveld, eindigend bij het daar gelegen water. Aan de westkant stijgt het pad gestaag, om te eindigen op een speciaal opgeworpen heuvel. ,,Richting horizon; een levenspad met dit punt als markering van het levenseinde.”
Maquette van (een deel) van ‘Het Pad’ bij nieuwe crematorium. Foto: artist impression
Doorenweerd en De Lyon zijn geen onbekenden voor Groningen. De eerste creëerde het glooiende ‘land art’-project Park Meerstad, De Lyon maakte een installatie van zeventien bijzondere lichtmasten, staande in het water van het park Eelderbaan in de wijk De Held, waarbij de masten mee veren op de windrichting (vandaar de welluidende titel N.NO.O.ZO.Z.ZW.W.NW.N. ).
De Niets achtergrond vormde de bron van het land art-idee. Hij is als kunstenaar – schilderen, tekenen – opgeleid aan Academie Minerva. Een vorig leven. ,,Ik doe er niets meer mee”, zegt hij. ,,Het lukt me niet meer.”
Kunstenaar Erick de Lyon in gesprek met twee ‘mensen van beton’ in de werkplaats. Foto: Jeroen Doorenweerd
De Niet bedacht eerder een museale rouwkamer
Ervoor in plaats kwam het concept-denken. De Niet lanceerde twee decennia geleden voor Algemeen Belang in de wijk Selwerd al het plan om een rouwkamer te laten inrichten door het Groninger Museum, met werk van onder anderen Peter Struycken en Philippe Starck: de Museumsuite. Daar moet nog wat mee, voor als het pand zelf straks aan zijn einde komt. ,,Ik ga er met Andreas Blühm over praten.”
Doorenweerd en De Lyon waren aanvankelijk elkaars concurrenten, beiden ‘in competitie’ hopend op de opdracht. Ze kregen hem samen. Dat idee bloeide op aan de praattafel bij beeldend kunstenaar Jan Samsom in Utrecht. Hij kreeg namens CBK Groningen de opdracht een ontwerper van landschapskunstproject te selecteren.
Onbedoeld gaf landschapsarchitect Annemiek Lasterie, die de basis legde voor de omgeving, de voorzet voor dit een-tweetje. ,,Haar eerste opzet was zo dichtgetimmerd, dat er voor ‘land art’ helemaal geen ruimte overbleef. Erick en ik zaten daarover al snel op één lijn. We zijn in een aantal uitgebreide sessies in Utrecht elkaar steeds dichter genaderd. In goede samenwerking ook met Annemiek.”
Voorkeur voor minimalisme
De twee zijn complementair. ,,Erick is opgeleid als bouwkundige, ik als beeldend kunstenaar. Dat werkte goed.” Dus komt er straks een nieuw bedrijf? ,,En een busje met ‘Doorenweerd en De Lyon’? Haha, ik denk het niet. We delen wel een voorkeur voor het minimalisme. Erick is net als ik fan van Aldo van Eyck en allebei vinden we de Brion-begraafplaats van Carlo Scarpa schitterend.” Deze familieplek, in San Vito d’Altivole, bij Treviso in Italië, is geconstrueerd in stoer, ruw beton.
Voor DELA is landschapskunst nieuw, maar kunst op zich geenszins. Het bedrijf heeft in Joyce Dunki Jacobs een eigen curator kunstzaken. ,,We beschikken over een groeiende selectie van meer dan zeshonderd kunstwerken, verspreid over het land”, zegt ze.
Veel daarvan hangen en staan in de crematoria. ,,Ze wisselen geregeld van plek. Je moet er niet op uitgekeken raken. Het luistert nauw. Veel mensen zijn met andere dingen bezig dan met kunst, maar er zijn er nogal wat die er juist wel naar kijken. Zeker voor een kleinere omgeving, zoals een rouwkamer, waar mensen langer verblijven, moet je nauwkeurig selecteren. Als het gaat om kunst buiten een crematorium zijn het beelden. Zoiets als straks in Groningen kennen we nog niet.”
Altijd afwachten als je een cadeau krijgt
Maar het plan is sterk, de dienstverlening begint ook niet pas als je binnen bent. ,,Het is een mooie markering van het strooiveld. We zijn heel positief over het plan. ‘t Is altijd maar afwachten als je een cadeau krijgt. Erick en Jeroen zijn uitstekende kunstenaars. Evert heeft alles professioneel begeleid.”
Het is al met al niet gering wat daar langs het Hoendiep wordt uitgevoerd. Er is een geweldige hoeveelheid grond verzet, niet alleen om die heuvel te creëren, ook om het zandfundament te leggen voor het loodzware betonnen pad, dat immers niet in de ‘swamp’ mag wegzinken. ,,Voor die zandaanvoer hebben we veel te danken aan de gemeente Groningen. Die heeft fantastisch meegewerkt”, zegt De Niet. Hij trapt nog wat modder van zijn zolen. Na de zomer gaat het crematorium open.
