De vingerafdruk van een overledene

Een foto plaatsen op Instagram, even een snel bericht op Facebook of Twitter. Je kleding bestel je handig via je online account bij internetwinkels, contact met je jeugdvriendin hou je via de mail.  Je hebt meer foto’s op je mobiel opgeslagen dan er ooit in een fotoalbum geplakt kunnen worden. Je filmpjes en documenten staan handig en overzichtelijk opgeslagen in ‘the cloud’. We staan er niet bij stil, maar veel van wat we in ons leven doen en meemaken gebeurt digitaal, online of staat in verbinding met het web. Allemaal prima zolang je er zelf nog bij kunt. Maar wat gebeurt er met jouw online leven als je er niet meer bent? In deze serie praat Cick Geers met Digital Life Expert Sander van der Meer over de vele facetten van een erfenis die niet in waarde is uit te drukken: je digitale nalatenschap.

Het beveiligen van je telefoon door middel van je vingerafdruk; het is tegenwoordig geen uitzondering meer. Ook het doen van betalingen via je mobiel bankieren-app, kan door het scannen van je vinger. Ik moet bekennen dat ik bij de introductie van dit fenomeen, meteen 007-achtige taferelen voorbij zag komen. Afgehakte vingers die worden gebruikt om grote bedragen over te maken naar de bankrekeningen van schimmige criminelen. Ik stelde mijzelf gerust met de wetenschap dat mijn banksaldo daar niet interessant genoeg voor was. Maar, hoe zit het eigenlijk met die vingerafdruk? En mag je de vingerafdruk van een overledene gebruiken om bijvoorbeeld diens telefoon te ontgrendelen? Ik leg deze vraag neer bij Sander van der Meer van Digital Life Legacy.

‘Ik kom dat echt meerdere malen per jaar tegen. Ik zal je een voorbeeld vertellen. Wij werden benaderd door Liesbeth*,  uitvaartleidster en al enkele jaren partner van ons bedrijf. Namens een nabestaande vroeg zij of ik mogelijk toegang kon krijgen tot een mobiele telefoon van een overledene. Liesbeth is op dat moment bij de familie en vraagt of ik het toestel wil komen ophalen. Wanneer ik aanbel bij het opgegeven adres verwacht ik de telefoon aan de deur mee te krijgen maar Liesbeth vraagt me binnen te komen. In de woning zijn een paar mensen aanwezig en in de serre ligt een overledene opgebaard. Liesbeth vraagt me of ik wil komen zitten aan een klein soort tafeltje naast de overledene. Op het tafeltje ligt een mobiele telefoon en ik zie op het scherm de melding staan: ‘Vingerafdruk wordt niet herkend, gebruik code’.  Liesbeth vertelt me dat de nabestaanden het eng vinden om het zelf te doen met de koude vinger van de overledene. Liesbeth heeft het daarom zelf maar geprobeerd. Maar geen enkele vinger lijkt te werken’.

Sander vertelt mij dat hij verbaasd was over de situatie. Hij vraagt de uitvaartleidster van wie het verzoek, om de telefoon te openen, eigenlijk komt. Het blijkt om de recente ex-vriendin van de overledene te gaan. Sander gaat met de betreffende dame in gesprek. De ex-vriendin vertelt hem dat de overledene de telefoon ooit van haar heeft gekregen. Het toestel is  dus eigenlijk 

nog een beetje van haar. Ze zegt: ‘Misschien staan er nog afspraken in zijn agenda die ik dan kan annuleren… En anders kan ik hem nog wel gebruiken.’  Hoewel er technisch nog wel wat mogelijkheden zijn vertelt Sander de dame dat dit type telefoon, ook door alle onjuiste pogingen, op dit moment niet te ontgrendelen is. Hij adviseert de familie om de telefoon te bewaren en over een jaar nog eens naar de technische mogelijkheden te vragen. 

Sander gaat verder: ‘Ik loop daarna met Liesbeth naar buiten en leg uit dat bezit van (en dus ook de toegang tot de telefoon juridisch is voorbehouden aan de eigenaar, in dit geval de wettelijke erfgenaam. Wanneer je de telefoon oneigenlijk toe-eigent en ook probeert in te (laten) loggen, zou er sprake kunnen zijn van een misdrijf: computervredebreuk’.

Sander legt mij vervolgens uit dat er na het oneigenlijk inloggen mogelijk zaken onrechtmatig kunnen worden uitgevoerd op de telefoon. Denk aan het (selectief) wissen van gegevens of nog snel even wijzigen van bepaalde informatie. Om nog maar niet te zwijgen van het telebankieren. Het toe-eigenen van de telefoon (of tablet) of het gebruik van een daarop geïnstalleerde app om te telebankieren zou zelfs kunnen betekenen dat de erfenis ‘zuiver’ wordt aanvaard. ‘Wij als bedrijf, maar ook een uitvaartondernemer wil uiteraard niet medeplichtig zijn aan dergelijke zaken. Mijn advies aan mensen die werkzaam zijn in de uitvaart is dan ook altijd: werk nooit mee aan het (fysiek) ontgrendelen van een telefoon. Als er ook maar enige twijfel kan zijn over wie de juiste erfgenaam is, laat dit dan eerst duidelijk worden via een verklaring van erfrecht. Daarna kunnen wij altijd kijken of we kunnen helpen met het ontgrendelen e.d.’

Ik ben onder de indruk van het verhaal; ik had geen idee dat het juridisch zo zou kunnen liggen. Los daarvan ben ik natuurlijk wel nieuwsgierig of de vingerafdruk van een overledene überhaupt zou hebben gewerkt. Sander lacht: ‘Kleine kans, Cick. Zo werkt een vingerafdrukontgrendeling bij recente toestellen alleen binnen 24 uur nadat de telefoon voor het laatst met een vinger is ontgrendeld. Daarnaast moet je ook maar precies de vinger weten waarmee de beveiliging is ingesteld en mag het toestel tussendoor niet opnieuw zijn opgestart. Maar misschien wel het allerbelangrijkste: een vingerafdruk-beveiliging heeft de elektrische geleiding van een vinger nodig en laat je dat nou net niet meer hebben wanneer je bent overleden….’

*De naam Liesbeth is vanwege privacyoverwegingen gefingeerd.