‘De man zonder zenuwen’ overleden

Joe Kittinger maakte parachutesprong vanaf 31 kilometer hoogte.

De man die meer dan vijftig jaar het record op zijn naam had staan van ‘s werelds hoogste parachutesprong, is op 94-jarige leeftijd overleden.

De Amerikaan Joseph Kittinger sprong in 1960 op ruim 31 kilometer hoogte uit een gondel die onder een enorme heliumballon hing. Dat record werd pas in 2012 gebroken, toen de Oostenrijker Felix Baumgartner van bijna 40 kilometer hoogte naar beneden sprong. Hoewel een toestand van gewichtloosheid voor buitenstaanders leuk lijkt, heeft ze helaas ook negatieve gevolgen voor de menselijke fysiologie. Het leidt namelijk tot misselijkheid, duizeligheid en desoriëntatie en bij langdurig verblijf in de ruimte kan er, als er geen oefeningen gedaan worden, zelfs botontkalking en afname van spierweefsel plaatsvinden. Ook het aantal witte bloedlichaampjes vermindert. Geen wonder dat er naar dit fenomeen in de afgelopen decennia jaren veel onderzoek is gedaan. Veel informatie over gewichtloosheid werd in de jaren vijftig verzameld door een verre voorloper van André Kuipers: de Amerikaan Joe Kittinger. Al in de jaren vijftig van de vorige eeuw wist men dat toekomstige ruimtevaarders tijdens hun vlucht met het fenomeen van de gewichtloosheid te maken zouden krijgen. De grote vraag daarbij was hoe zij daarop zouden reageren. In diezelfde periode was men tot de ontdekking gekomen dat door het vliegen van een bepaalde manoeuvre het gevoel van gewichtloosheid kortstondig in een vliegtuig kan worden nagebootst. Straaljagerpiloot Joe Kittinger, ook wel ‘de man zonder zenuwen’ genoemd, kreeg in de herfst van 1954 opdracht om met zijn tweepersoons straaljager vliegerarts dr. David Simons mee de lucht in te nemen voor het verrichten van enkele proeven op het gebied van de gewichtloosheid. Al bij de eerste duikvlucht vanaf een hoogte van zes kilometer zorgde Kittinger ervoor dat de Simons achtentwintig seconden de tijd kreeg om zijn waarnemingen te verrichten. ‘Was dit de bedoeling?’ vroeg Kittinger via de intercom, terwijl hij zijn straaljager weer omhoog stuurde in de wolkenloze hemel boven Nieuw-Mexico. ‘Helemaal goed!’ antwoordde de dokter. ‘De beste piloot die ik tot nu toe heb gehad bracht het tijdens zijn eerste duikvlucht niet verder dan tot vijftien seconden.’

Brandstof

Na nog verscheidene duikvluchten gemaakt te hebben, zette Kittinger koers naar de thuisbasis. Door al die duikvluchten was zijn straaljager echter verder van de thuisbasis afgeraakt dan eigenlijk de bedoeling was waardoor hij vrijwel door zijn brandstofvoorraad heen was. Opeens hield het geluid van één van de beide straalmotoren er opeens mee op. Ze vlogen nu nog maar op één motor. Snel zocht Kittinger contact met de verkeersleiding en vroeg of hij vanwege brandstofgebrek voorrang mocht krijgen bij het landen. De verkeersleider antwoordde dat ze nog even moesten wachten, omdat er ook nog een Sabre met brandstoftekort binnenkwam op een baan die de hunne kruiste.

Maar Kittinger was helemaal door zijn brandstofvoorraad heen en had de keuze tussen crashen of de opdracht van de verkeersleider negeren. Hij koos voor het laatste. Beide straaljagers landden tegelijkertijd. Juist voor Kittingers Scorpion de kruising van beide banen passeerde, schoot de Sabre op de andere baan vlak voor hem langs. Dat was op het nippertje! Op hetzelfde moment viel ook de tweede motor van Kittingers straaljager stil.

In 1956 werd Kittinger door de Amerikaanse luchtmacht uitgekozen om een ballonvlucht te maken naar de stratosfeer. Leider van het project was een oude bekende van hem: dr. David Simons. De bedoeling van de stratosfeervlucht was om een hoogte te bereiken die nog nooit eerder met een ballon was bereikt: 30 kilometer. Daar, in het ijle deel van de aardse atmosfeer, moest hij 24 uur verblijven om te onderzoeken hoe het menselijk lichaam en de menselijke geest op een langdurig verblijf in de ruimte reageerden. Na deze ballonvlucht succesvol te hebben uitgevoerd, werd Kittinger overgeplaatst naar een luchtmachtonderdeel dat zich mogelijk met nog gevaarlijker experimenten bezighield: het uitvoeren van parachutesprongen vanaf zeer grote hoogte. In 1960 deed Kittinger iets waar hedendaagse parachutisten alleen maar van kunnen dromen: hij maakte een parachutesprong van ruim 30 kilometer hoogte. In 1959 en 1960 voerde Kittinger drie parachutesprongen met als doel ook weer om te kijken hoe het menselijk lichaam reageert op grote hoogte. Gekleed in een astronautenpak en voorzien van videocamera ging hij in een speciaal vervaardigde mand onder een grote heliumballon de lucht in, om er op duizelingwekkende hoogte weer uit te springen. Hij wordt algemeen gezien als de eerste man in de ruimte.

Met een hoogte van 31,330 meter en een vrije val van 4,36 min brak hij de records voor hoogste parachutesprong en langste vrije val (die records staan nog steeds!). Zijn topsnelheid tijdens de vrije val was 1,149 km/h waarmee Kittinger de eerste man was die zonder hulp van een vliegtuig de snelheid van het geluid wist te bereiken.

YouTube

Doordat er bij de eerste sprong iets fout ging, heeft hij daar ook een record aan overgehouden: liefst 22G op zijn ledematen. Dankzij zijn camera zijn er van deze recordsprongen ook filmpjes te zien op YouTube. Na zijn ballonvluchten keerde Joe Kittinger terug naar een gevechtseenheid van de Amerikaanse luchtmacht en vocht in zowel Korea als Vietnam. Boven Vietnam werd hij op 11 mei 1972 met zijn Phantom-straaljager neergeschoten en verbleef vervolgens 11 maanden in een Noord Vietnamese gevangenis. In 1978 ging hij met pensioen.

Bron: Hoogeveensche Courant. Geplaatst 19-12-2022. Foto: Amerikaanse luchtmacht