Ze was nog maar een jong meisje toen haar moeder plotseling stierf. In die tijd ging het gewoon zo: een snelle blik op je dode moeder en dan werd je weggetrokken, het was niet goed voor een kind daar bij te zijn en het leven gaat door, niet meer over hebben. Nu weten we gelukkig beter en worden kinderen zoveel mogelijk betrokken bij een stervensproces.
Dood
Maar voor Maartje ging het anders en na die gebeurtenis werd ze levenslang ‘als de dood voor de dood’. Het leidde er toe dat ze altijd wegkeek, bij iets op tv of in het echt; Maartje keek helemaal nooit naar een dode, al meer dan 60 jaar.
Vermijding
Vermijding is een werkzame strategie, het helpt goed om niet geconfronteerd te worden met iets dat je zoveel angst inboezemt. Tot op zekere hoogte dan. Want wat bleek: haar echtgenoot trof een ongunstig lot en kreeg een ongeneeslijke vorm van kanker. Het was zijn nadrukkelijke wens om, als het eenmaal zover was, thuis te sterven en thuis te blijven tot de uitvaart.
Maartje had hem niet verteld over haar angst, zo sterk was die vermijding. Nu had ze een probleem, ze wilde met heel haar hart voldoen aan de wens van haar man, maar de paniek sloeg toe wanneer ze zich voorstelde dat ze hem dood in huis zou hebben. Ze was ervan overtuigd dit niet te kunnen, een hels dilemma.
Zwaar
In de therapie die volgde voelde ik me regelmatig wreed. Want als ze dit werkelijk wilde dan moest ik haar wel met de neus in de dood ‘duwen’ en haar leren om de vermijding op te heffen. Heel gedetailleerd moest ze zich voorstellen hoe het zou zijn, hoe het er zou uitzien en hoe het zou aanvoelen. Eerst samen met mij in de spreekkamer en later ook thuis.
Ze moest daadwerkelijk kijken naar haar slapende zieke maatje en zich voorstellen hoe het zou zijn als haar lief niet meer wakker zou worden. Ze beeldde zich in hoe ze bij hem zou zijn, misschien wel bij hem zou kruipen. En dit moest ze herhalen, herhalen en herhalen. Voor Maartje was dit zwaar om te doen, en toch deed ze het.
Overlijden
Toen het zover was stuurde ze me dezelfde dag een appje met de volgende tekst: ik ben steeds bij hem gebleven en heb zijn hand vastgehouden en zijn wang gestreeld. We hebben het samen beleefd. Iedereen staat versteld hoe goed ik ermee omga, ikzelf eigenlijk ook.
Ik voelde me blij. Beetje belachelijk, om blij te zijn bij een overlijden, en toch was het zo. Zijn lijden was gestopt in warme verbinding met Maartje, die zielsveel van hem houdt en er een lastige therapie voor over had.
Ik ben trots op je Maartje.
Irma van Steijn is psycholoog en seksuoloog en samen met haar man Bernard Maarsingh eigenaar van Maarsingh & van Steijn, een psychologenpraktijk in Leeuwarden en Groningen.
