Quincy Jones (1933-2024): kampioen platen verkopen en wars van ego

In ruim 70 jaar muziekgeschiedenis kun je niet heen om componist, muzikant, producer en arrangeur Quincy Jones. In november overleed hij op 91-jarige leeftijd. Zijn oeuvre is omvangrijk en kleurrijk, hij inspireerde uiteenlopende musici – van Miles Davis tot Michael Jackson. Voor Quincy Jones bestonden er geen hokjes in de muziek.

Op Netflix verscheen dit jaar de documentaire The greatest night in pop . Daarin is te zien hoe het nummer We are the world in januari 1985 in één nacht wordt opgenomen, aansluitend op de jaarlijkse American Music Awards in Los Angeles. De liefdadigheidssong, gecomponeerd door Michael Jackson en Lionel Richie, wordt gezongen door wereldsterren als Ray Charles, Bruce Springsteen, Tina Turner, Diana Ross, Bob Dylan, Stevie Wonder en Jackson en Richie zelf.

Iconische beelden die niet alleen laten zien hoe een nummer in de studio wordt opgenomen, hoe grote artiesten – zonder al te veel invloed van camera’s – onderling met elkaar omgaan, maar ook dat een producer een grote invloed heeft op het maken van keuzes, de vaart in de opnames wil houden en bovenal belangrijk is voor de good vibe .

Die producer is Quincy Jones. Niemand had We are the world tot zo’n vrijwel perfect eindresultaat kunnen brengen als hij. En dan met name de gave om het bijna onvoorstelbare aantal sterren dat op dat moment in de studio bijeen is, zoveel mogelijk op één lijn houden. Al is het alleen maar vanwege het beroemde bordje dat boven de studiodeur hing: Laat je ego buiten.

Jones kan zich zoiets permitteren; hij is op dat moment – bijna 52 jaar oud – met zijn uitstekende reputatie een gevierd en gewaardeerd man in de Amerikaanse muziekindustrie.

Quincy Jones kreeg in maart 2011 van president Barack Obama de National Medal of Arts. Foto: AFP/JIM WATSON

In de Netflix-docu Quincy uit 2018, gemaakt door zijn dochter Rashida, zien we in feite het typische American Dream -verhaal. Na een jeugd tussen de gangsters in de arme zuidkant van Chicago verhuist Quincy met zijn inmiddels hertrouwde vader en familie naar Seattle, waar hij trompet leert spelen.

Studeren doet hij in Boston aan het Berklee College of Music. Als hij in 1953 de kans krijgt om als trompettist mee te gaan met het orkest van Lionel Hampton op tournee door Europa zegt hij zijn studie vaarwel.

28 Grammy Awards

Terug in Amerika is hij in 1956 te zien als trompettist in de eerste tv-optredens van Elvis Presley. Kort daarna richt hij zijn eigen bigband op en werkt hij vervolgens met zo’n beetje alle grootheden uit de Amerikaanse muziek van de 20ste eeuw.

Frank Sinatra, Count Basie, Dizzy Gillespie, Sarah Vaughan, Sammy Davis jr., Dean Martin, Ella Fitzgerald, de lijst is eindeloos. Niet voor niets wordt hij bij leven maar liefst 80 keer genomineerd voor een Grammy Award; gedurende een periode van 60 jaar mag hij er 28 op zijn schoorsteenmantel zetten.

Nederland is zich er in 1974 niet van bewust, maar het hoort sindsdien wekelijks het door Quincy Jones geschreven en uitgevoerde Chump Change als de tune van het NOS-radiosportprogramma Langs de Lijn.

Een paar jaar later verlegt hij zijn terrein naar de pop- en soulmuziek, wanneer hij wordt aangenomen om de soundtrack te maken van de film The Wiz , met Michael Jackson en Diana Ross in de hoofdrollen. Jackson, amper 20 jaar oud, beraadt zich dan op een nieuw album waarmee hij als soloartiest wil doorbreken. Hij vraagt Jones om advies, waarop Jones aanbiedt de plaat zelf te produceren.

Het resultaat is Off the wall. Met tientallen miljoen verkochte exemplaren een succesvol pionierswerk waarop pop, soul, disco en funk moeiteloos worden gecombineerd. Dát zijn de merites van Quincy Jones als arrangeur. Hij hoort in zijn hoofd precies hoe hij nummers als Don’t stop ‘til you get enough , Get on the floor of Rock with you wil laten klinken. Inclusief een uitgebreide blazerssectie – wat altijd zijn handelsmerk zal blijven.

Eredivisie van muzikanten

Het succes van Off the wall staat in de schaduw van diens opvolger, Thriller , waarvoor Jackson en Jones opnieuw met elkaar in zee gaan. In slechts 6 maanden tijd wordt met behulp van de eredivisie aan studiomuzikanten, onder wie leden van Toto, en Jones’ vaste technicus Bruce Swedien een album gemaakt dat in de popgeschiedenis zijn gelijke niet kent en vooral de lat hoger legt voor artistieke én commerciële popmuziek in de jaren 80.

Met een totaalverkoop van ongeveer 110 miljoen exemplaren is Thriller nog altijd het bestverkochte album uit de popgeschiedenis – en gezien de veranderingen in de muziekindustrie is het onwaarschijnlijk dat die mijlpaal

ooit door een ander album wordt overtroffen. Jackson deed zelf een prima poging: aan zijn derde en laatste album met Quincy Jones werkten ze bijna 5 jaar, maar Bad verkocht tot op heden ‘slechts’ zo’n 40 miljoen exemplaren.

De blauwdruk van het Thriller -geluid horen we op het door Jones geproduceerde album Give me the night van gitarist George Benson en het titelloze album van Donna Summer dat in de zomer van 1982 verschijnt – en waarop Jones in haar cover van State of Independence een waar all-star koor aan artiesten in de studio laat opdraven, onder wie Michael Jackson, Lionel Richie, Stevie Wonder en Dionne Warwick. Die opname zou Jackson, Richie én Jones ruim 3 jaar later inspireren tot We are the world – waarmee het verhaal rond is.

Televisie- en filmcomponist

Dan is er nog de componist Quincy Jones voor films en televisieseries. Hij maakte zo’n vijftig soundtracks, zoals voor The Wiz , In cold blood en The Italian job , maar met name zijn muziek voor de allereerste versie van de film The Color Purple (1985) wordt beschouwd als een absolute mijlpaal in zijn oeuvre.

Na zijn werk met Michael Jackson kiest Jones zijn projecten doelmatig uit. Zo produceert hij de tv-serie The fresh prince of Bel-Air , richt hij het r&b/hiphop-magazine Vibe op en maakt hij een fraai soloalbum ( Back on the block ), vol invloeden uit hiphop, jazz en r&b en inclusief de allerlaatste studio-opnames van Ella Fitzgerald en Sarah Vaughan.

En laat ons zijn samenwerking met trompettist Miles Davis niet vergeten: 3 maanden voor diens dood, tijdens het jaarlijkse jazzfestival van Montreux. Samen met Quincy’s bigband voert Davis materiaal uit dat hij in de jaren 50 met orkestarrangeur Gil Evans maakte, zoals van de albums Sketches of Spain en Miles ahead . Tot dan toe had Miles Davis dat altijd geweigerd – hij wilde immers alleen maar vooruitkijken. Hoe ziek en zwak Davis aan het einde van zijn leven inmiddels ook was, voor Quincy Jones maakte hij een veelzeggende uitzondering.

Quincy Jones zou Davis ruim 33 jaar overleven; hij overleed op 3 november 2024 op 91-jarige leeftijd. Na een kleurrijk, avontuurlijk en gevarieerd leven als toonaangevend musicus en arrangeur die in de muziek geen gelijke kent.

Deze producties van Quincy Jones staan in de Top 2000

Donna Summer - State of Independence

Michael Jackson - Bad

Michael Jackson - Beat it

Michael Jackson - Billie Jean

Michael Jackson - Dirty Diana

Michael Jackson - Don’t stop ‘til you get enough

Michael Jackson - Human nature

Michael Jackson - Liberian Girl

Michael Jackson - Man in the mirror

Michael Jackson - Off the wall

Michael Jackson - Rock with you

Michael Jackson - Smooth criminal

Michael Jackson - The way you make me feel

Michael Jackson - Thriller

Quincy Jones - Chump change

Frank Sinatra - Fly me to the moon

USA for Africa - We are the world