Normale opeenvolgende omstandigheden die leiden tot de dood

Was je niet boos?
Tijdens onze laatste lezing, waarin ik het verhaal van het overlijden van mijn man vertel, was dat een vraag die één van de deelnemers stelde. Een aantal weken later kwam deze vraag tijdens een gesprek over verlies nog een keer aan de orde. Het zette me aan het denken. Hoe zat het met mijn boosheid?

Valletjes die dichtklappen richting de dood
Er waren allemaal valletjes die dichtklapten richting de dood. Onze huisarts die niet opmerkte dat het om een streptokokken bacterie ging en mijn man wegstuurde met een pijnstiller en ontstekingsremmer, de huisarts bij de doktersdienst die dacht dat een paracetamolletje een oplossing zou zijn toen we midden in de nacht naar hem toegereden waren. De assistentes van de doktersdienst die het protocol volgden toen het heel slecht ging op de zondagochtend vlak voor de dood van mijn man en ik steeds moest wachten op de reactie van de volgende assistente in de hiërarchie. Tot het moment in het ziekenhuis, toen de ernst van de situatie duidelijk werd en al snel bleek dat de weg terug naar gezondheid eigenlijk afgesloten was. En hij was een gezonde, sportieve man van pas 40 jaar.

Achteraf
Toen de eerste valletjes dichtvielen, konden we niet bedenken dat deze gebeurtenissen zouden kunnen leiden tot de dood. Achteraf kun je analyseren dat als er op die momenten anders was gehandeld, de uitkomst ook anders had kunnen zijn. Boosheid daarover heb ik niet ervaren.

Uiting van boosheid
Het moment dat ik wel boosheid heb ervaren, kwam toen er een factuur van de doktersdienst op mijn mat viel met de kosten van de arts die op zondagochtend langskwam, nadat de mensen op ambulance van 112 al bezig waren mijn man gereed te maken voor vervoer naar het ziekenhuis. Het onrecht, de slechte communicatie, maar ook het niet opmerken van de ernst van de klachten haalde de boosheid binnenin mij naar buiten.

Rouwen
In een rouwproces bestaat geen goed of fout. Vaak hebben emoties een doel. Boosheid is een normale reactie. Klopt het wel als je geen boosheid ervaart? Je kunt je schuldig voelen, omdat je de ernst van de situatie niet hebt gezien. Waarom greep niemand in? Hoe kan het dat een gezonde jonge man zo’n weinig voorkomende bacterie treft? Waarom hij?

Sleutels die deuren openen in verdriet
Allemaal vragen die spelen als je een ingrijpend verlies hebt meegemaakt. Sleutels die deuren openen in verdriet:

Luisteren: Zoek mensen in je omgeving of een coach die goed kan luisteren. Je verhaal vele malen vertellen aan iemand die aandachtig kan luisteren zonder zijn eigen verhaal naar voren te halen of te oordelen, kan helend werken.

Onderzoeken: In de gesprekken met mensen die een verlies hebben meegemaakt, merk ik vaak dat het onderzoeken van hoe het nu allemaal precies is gegaan, de gaten in het geheugen opvult. Die kennis maakt het gemakkelijker om met het verlies om te gaan en de gebeurtenissen te aanvaarden.

Zelfzorg: De eerste stap die ik alle rouwenden aanraad, zorg voor jezelf. Een ingrijpend verlies doet wat met je lijf. Neem de tijd, ga wandelen, neem een warm bad..

Herinneren: Zorg ervoor dat herinneringen levendig worden bewaard. Geef de overleden dierbare een mooie plek in jouw hart. En vraag je in de vertwijfeling, die rouw meebrengt, af of je de herinnering aan je dierbare wilt laten overschaduwen door de gebeurtenissen voor het overlijden, die je niet in de hand had.

Gerda Hagenauw
www.gerdahagenauw.nl