Terug
In memoriam

De markante schaatscoach Leen Pfrommer (1935-2023) maakte vele schaatsers wereldberoemd

Leen Pfrommer is een van de meest markante coaches uit de Nederlandse schaatsgeschiedenis. Zijn dood raakte de schaatswereld woensdag in het hart.

Jan Bos, de eerste Nederlandse wereldkampioen sprint ooit, moest woensdagavond even slikken toen het nieuws van de dood van Leen Pfrommer (87) tot hem doordrong.

Twee weken geleden waren ze elkaar nog tegengekomen op een schaatsreünie in Leusden en spraken ze een vete uit die hen jaren geleden uit elkaar had gedreven.

„We hadden elkaar vijftien jaar niet gezien of gesproken”, vertelt Jan Bos, inmiddels 48 jaar en tegenwoordig schaatscoach in China. „Bewust niet. Want wat Leen mij in de jaren 90 flikte, dat had nu echt niet meer gekund. Daarvoor is de wereld te veel veranderd. Maar toen stond ik machteloos.”

Bos ging in gedachten terug naar het midden van de jaren 90, toen Pfrommer van hem een sprinter wilde maken in plaats van een allrounder. De Hierdenaar zag dat helemaal niet zitten. Hij wilde zich net als alle beroemde Nederlandse schaatsers specialiseren in de traditionele vierkamp. Die had hij ook in de benen, getuige zijn juniorenwereldtitel uit 1994.

Pfrommer verbood hem dat. Bos: „Zonder met mij te overleggen werd ik in de sprintploeg gezet. Tegenwoordig zou een schaatser opties hebben gekregen, maar dit werd gewoon voor mij beslist. Ik was nog junior, was nog niet bij monde om hier tegenin te gaan. Ik was puur afhankelijk van de KNSB. Ik moest dus iets doen wat ik helemaal niet leuk vond.”

Wereldkampioen sprint

Jaren later heeft hij Pfrommer toch gelijk moeten geven. Jan Bos werd namelijk in 1998 de eerste Nederlandse wereldkampioen sprint ooit. Peter Mueller – zelf olympisch kampioen in 1976 en in 1994 de coach die Dan Jansen naar olympisch goud gidste op de 1000 meter – was voor die klus speciaal naar Nederland gehaald, tot verdriet van Pfrommer. Die vertrok in 1997 met ruzie bij de KNSB.

Bos: „Het heeft een tijd geduurd voor ik dat een plek kon geven. Ik ben nu zelf coach en krijg daardoor steeds meer respect voor de coaches die ik heb gehad. Leen is een echte vakman, die niets dan goed voor het Nederlandse schaatsen is geweest. Zijn kwaliteiten ben ik later pas gaan waarderen. Wat mij betreft had hij het misschien wel goed gezien, maar het ging me om de manier waarop.”

„Weet je”, vervolgt Bos, „niet om zweverig te klinken, maar het universum heeft blijkbaar bepaald dat we elkaar twee weken geleden nog hebben gezien en dat we dit dus vlak voor zijn dood uit hebben kunnen praten. Bizar toch?”

Op diezelfde reünie zat Hilbert van der Duim (65) naast Pfrommer toen de schaatswereld de musical 14 kreeg voorgeschoteld, een theatervoorstelling over Johan Cruijff. Hij werd beroemd om zijn vele schaatstitels en zijn glijpartij over vogelpoep in 1981. In datzelfde jaar vergat Van der Duim op het WK het laatste rondje te rijden op de 5000 meter. Pfrommer, toen als commentator van de NOS, schreeuwde bevlogen, emotioneel en een tikkeltje radeloos in de microfoon: ,,Hilbert jongen, doorrijden! Je moet nog een rondje!’’

Voor altijd verbonden

„Dat komt elk jaar nog wel een paar keer terug”, vertelt Van der Duim. „Er is altijd wel een tv-show die dat fragment terughaalt. Ach, zo blijven Leen en ik aan elkaar verbonden. Vind ik niet erg. Heb er mijn hele leven dus al mee te maken. Als ik in de kroeg kwam, zeiden mensen: ‘Hilbert, nog een rondje?’ We hebben er twee weken geleden op die reünie alweer om gelachen. Dat hij nu dood is, verbaast me. Hij was die avond topfit.”

Falko Zandstra was ook zo’n voorbeeld voor wie Pfrommer eind jaren 80 belangrijke beslissingen nam. „Ik had me geplaatst voor het EK van januari 1990, maar Pfrommer zegde voor mij af”, herinnert Zandstra (51). „‘Jouw tijd komt nog wel’, zei hij, want hij vond het WK junioren veel belangrijker. Ik ben twee keer wereldkampioen junioren geworden dankzij hem. Bart Veldkamp was voor dat EK reserve en mocht door mijn afzeggen meedoen. Hij werd nog kampioen ook, zijn enige allroundtitel ooit.”

Dat Pfrommer er niet meer is, raakt Zandstra in het hart. „Ik was ook op die reünie en hij was daar samen met zijn vrouw Ietje. Die heeft de ziekte van Bechterew, dezelfde ziekte als waar mijn vader is overleden. We hebben het daar nog uitgebreid over gehad.”

Wereldberoemd

Pfrommer maakte vele schaatsers wereldberoemd. Ard Schenk, Kees Verkerk, Jan Bols, Hans van Helden en ook Marianne Timmer. Die werd afstandswereldkampioene op de 1000 meter in 1997. Daarna vertrok Pfrommer zoals gememoreerd met ruzie bij de schaatsbond, na een geschil met Christine Aaftink, destijds de kopvrouw van de sprintkernploeg.

„1997 was het jaar van de overstap van de vaste schaats naar de klapschaats”, weet Timmer nog. „Die overgang bracht veel weerstand met zich mee. Het was heel spannend, vooral voor de sprinters. Jan Bos, Erben Wennemars en ik werden gecoacht door Leen en besloten ook over te stappen op de klapschaats. Niet veel later kregen we de wind in onze zeilen. In die tijd werden de sprinters nog gezien als mislukte allrounders. Onder leiding van Leen hebben wij drie het sprinten echt op de kaart gezet en werd ik dus voor de eerste keer wereldkampioen. Dat gaf natuurlijk een heerlijk gevoel en dat zal ik altijd blijven koesteren.”

Bij elke schaatser die denkt aan Pfrommer valt hetzelfde woord. „Discipline”, aldus Timmer.

‘Prachtig kereltje’

Van der Duim: „Niet mijn type coach dus. Ik vond het een aardige man, maar militairen en autoriteit zijn niet echt mijn ding.”

Zandstra: „Leen was een prachtig kereltje met een ijzeren discipline. Als wij op trainingskamp waren geweest, kon ik bij thuiskomst drie dagen niets meer tillen. Dat werkte lang na, zo’n trainingskamp van Leen Pfrommer.”

Timmer: „Je kon merken dat hij een militaire achtergrond had. Hij hamerde op structuur en regelmaat. Daar kon hij zelfs extreem in zijn.”

Pfrommers levenslessen, Timmer – later drievoudig olympisch kampioene – teert er nog steeds op. „Leen leerde me dat je nooit moet opgeven en hoe groot het belang van consequent doortrainen is. Ik was jong toen ik met hem werkte en realiseerde dat op die momenten nog niet altijd. Ik had geen idee. Maar later bleek dat de houvast in mijn carrière. Leen is heel belangrijk geweest voor mij en zijn lessen hebben mede de basis van mijn carrière gelegd.”

Bron: DvhN. Geplaatst 12-5-2023. Foto: Dick Coersen